بررسی نقد برخی از فقها به نسبت حق و خلق در وحدت وجود

پس از طرح وحدت وجود در عرفان نظری، همواره برخی از فقها به نسبت حق با خلق در این نظریه نقد وارد کردند. به باور آن‌ها، تمایزی میان حق و خلق در وحدت وجود نیست و این امر با توجه به تمایز ذاتی حق و خلق در منابع دینی غیر قابل پذیرش می باشد. بررسی دیدگاه عرفا نشان می‌دهد که آن‌ها به عینیت محض میان حق و خلق قائل نیستند و در آثارشان، دست‌ِکم، از دو تمایز مقامی و احاطی سخن به میان آمده است. خصوصیت هر دو نوع تمایز این است که به‌جایِ طرح تمایز در دو وجود، آن را در قلمرو یک وجود تبیین می‌کند و به همین علت، گریز از عینیت در آنها ممکن نیست؛ بنابراین، دو تمایز عرفانی مذکور نقد فقها را که بر اساس تمایز وجودی حق و خلق شکل گرفته، مرتفع نمی‌سازد.

Examining the critique of some jurists on the relationship between God and creation in the unity of existence

After proposing the unity of existence in theoretical mysticism, some jurists have always criticized the relationship between God and creation in this theory. According to them, in the unity of existence, there is no distinction between God and creation, and this is unacceptable due to the inherent distinction between God and creation in religious sources. An examination of the mystics’ point of view shows that they do not believe in the pure objectivity between God and creation, and in their works there is at least two distinctions between ventricular and peripheral. The characteristic of both types of distinction is that instead of proposing a distinction in two beings, it explains it in the realm of one being, and therefore it is not possible to escape objectivity in it. Therefore, these two mystical distinctions do not remove the critique of jurists, which is based on the existential distinction between God and creation.