کوان (کتاب غولان مانی)

نویسندگان و دانشمندان اسلامی از جمله ابن ندیم، بیرونی شهرستانی و یعقوبی دانسته های ارزشمند خود را درباره مانی و دین او در نوشته های خود آورده اند و این همه پیش از آن است که اروپاییان شناخت درستی از این دین فراموش شده داشته باشند. ابن ندیم چنان با درستی و گزارش گونه و بی‌هیچ پیش داوری ای درباره این دین سخن گفته است که در جهان باستان بی سابقه است. هرچه که او گفته نیز پس از یافتن دست نوشته های مانوی تایید شد. از جمله در گفتار او درباره دین مانوی در الفهرست، نام کتاب های مانی نیز آمده است که یکی از آنها کوان (کتاب غولان) است. هنینگ (1943) نخستین کسی است که قطعه های تورفانی کوان را بازشناسی کرد. زوندرمان (1973 و 1984) چند قطعه دیگر را منتشر ساخت. وی (1994) چند قطعه سغدی و ویلکنس (2000 و 2016) قطعه های اویغوری را منتشر ساخت. مورانو (2009 و 2011) چند قطعه دیگر سغدی را منتشر کرد.  ابن ندیم پس از نام بردن از کتاب غولان گویا درباره محتوایش نیز سخن گفته بود که متاسفانه در همه دست نوشته ها، این بخش از میان رفته است. در این جستار کوشش شده تا گفته های ابن ندیم و دیگر دانشمندان اسلامی با دست نوشته های یافت شده از کوان سنجیده شود تا از این راه بتوان به شناختی کلی از محتوای کتاب غولان و ساختارش دست یافت.

Kawān (the Manichaean Book of Giants)

Mani composed a cycle of narratives, which entitled Kaw n in Middle Persian and Parthian. The Coptic texts call it Tgrphe nngigas. This title bears in Arabic: Sifr aljababira. Ibn alNadim, Biruni, Ya ͨ qhubi, Šahrist ni and the other Islamic scholars and Authors have cited their valuable knowledge about Mani and his religion in their books. It was many years before that the western scientists have any authentic information about this silent religion. Ibn alNadim has written in his book AlFihrist too exactly and without criticizing, very important information about Manichaean Religions, which is unequalled in ancient world. Whatever he said is after finding Manichaean Fragments in Turfan confirmed.  In the chapter about “Manichaean Religion” in AlFihrist comes the list of Mani’s Books, one of them is kawān (sifr aljab bere). He says about this book: “The book sifaljab bere includes …” In all manuscripts comes a lack in this phrase. In this paper, Ibn alNadim’s information about Kaw n with the Manichaean Fragments of Turfan collection (the Middle Persian, Parthian and Soghdian texts) and quotations from Coptic and the other Islamic texts have been compared, to find the main structure of this book.