بررسی تطبیقی «خیر و شر» در تصوف اسلامی و قبّالای یهودی

خیر و شر و نسبت آن ها با مبدا هستی، و صدورشان از اصل واحد یا اصول دوگانه یا چندگانه مهم ترین بحث در آموزه‌های مکاتب عرفانی است. تصوف و قبّالا نیز متاثر از آبشخورهای فکری خود دربارۀ وجود خیر و شر و نسبت آن دو با یکدیگر و نیز منشا صدور آن ها و اصالت یا نسبیت شان در عالم دیدگاه های ویژه‌ای دارند که نوشتار حاضر در صدد تبیین تطبیقی این دیدگاه‌ها است. صوفیه و قبالا خداوند را خیر محض می‌دانند و در عین حال نمی‌توانند وجود شر را در این عالم انکار کنند. در این میان، صوفیه با تمسک به مفهوم نسبیت، تناقضی را که از نسبت دادن شر به خیر محض پدید می آمد، حل کرده‌اند؛ اما بیشتر قبالائیان این تناقض را نادیده گرفته و شر را مستقیماً به خدا نسبت داده‌اند. بزرگان صوفیه خیر را امری ذاتی و شر را عَرَضی می‌دانند اما قبالائیان، برخی شر را نیز ذاتی می‌دانند و برخی دیگر، مانند صوفیه، شر را ناشی از محدود بودن موجودات می‌پندارند.