تحلیل و بررسی راه حل الهیات پویشی در برون رفت از تعارض بین علم و دین (با تاکید بر اندیشه های گریفین)

مقالۀ حاضر بر آن است تا راهکار الهیات پویشی را برای رفع تعارض موجود میان علم و دین که عبارت است از طبیعت گرایی حداقلی و بر سۀ مولفۀ همه در خدا انگاری، نظریۀ دریافت و اصالت تجربۀ فراگیر تکیه دارد، ارائه نماید؛ راهکاری که به رغم مزایایش، با پاره ای از اشکالات روبه روست که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود: پیچیده تر کردن رابطۀ خدا و جهان، علم و دین را در عرض هم قرار دادن، نفی هر گونه ماوراء الطبیعه گرایی و حداقلی شدن نقش خدا در جهان و ... . چنین اشکالاتی حاکی از این است که مقبولیت چنین راهکاری به ویژه از سوی پیروان ادیان توحیدی با تردید روبه رو می شود. حال پرسش این است که آیا می توان مدلی یافت که به جمع بین طبیعت گرایی حداقلی (با تاکید بر جهان طبیعت به مثابه پویش و تحول) و ماوراء‌الطبیعه گرایی معتدل (با تاکید بر نقش و حضور فراگیر خدا در جهان) بینجامد که هم دغدغۀ اهل علم را تامین کند و هم دغدغۀ اهل دین؟ مقالۀ حاضر تلاش می‌کند تا نشان دهد که چنین مدلی را می توان در چارچوب نظام جهان شناسانه (به‌ویژه آموزۀ حرکت جوهری)، خداشناسانه (به ویژه آموزۀ بسیطه الحقیقه) و معرفت‌شناسانه (به ویژه نفی اصالت حس) مبتنی بر حکمت متعالیۀ صدرایی یافت.