نقد پژوهی رویکرد مستشرقان در تحلیل شخصیت قرآنی امام حسین(ع)

بررسی شخصیت امام حسین (ع) و تاریخ‌نگاری قیام عاشورا همواره محل بحث اندیشمندان مسلمان و بالاخص شیعیان بوده است؛ زیراکه عاشورا بسان نقطه عطفی، تاریخ تشیع را متحول نموده و آثارش تا امروز نیز پابرجاست و نسل‌های مختلف شیعه و مسلمان با تاسی از شیوه و الگوی امام حسین (ع) در تقابل با ظلم و ستم، پرچم ظلم‌ستیزی را در سرتاسر جهان مقابل طاغوتیان برافراشته‌اند؛ و این پررنگ بودن واقعه عاشورا و پرداختن شخصیت امام حسین (ع) تحت عناوین مختلف تاریخی، هنری، اجتماعی و سیاسی، باعث شده تا برخی از مستشرقان که به دلایل مختلف به شیعه‌شناسی روی آورده‌اند، از پرداختن و بررسی شخصیت امام حسین (ع) و قیام عاشورا غافل نگشته و در آثار خود با رویکردهای مختلف آن را مورد مداقه و پژوهش قرار داده‌اند. ازاین‌رو مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل محتوایی به موضوع «جریان‌شناسی مستشرقان در مواجهه با تحلیل شخصیت امام حسین (ع) از دوران حیات پیامبر اسلام (ص) تا قیام عاشورا» پرداخته و با حفظ امانت‌داری گزارش‌ها و تحلیل‌های مستشرقان را از این مسئله مورد کنکاش قرار داده و برآمد تحقیق بیانگر آن است که‌ امام حسین (ع) در آثار مستشرقان تنها منحصر به واقعه عاشورا نبوده؛ بلکه در آثار برخی از مستشرقان همچون: لویی ماسینیون، گابریل دانگیری، وچیا والیری و... گزارشاتی از تحلیل شخصیت حضرت (ع) در چهار دوره: 1- دوره نبی مکرم اسلام، 2- دوره خلفای راشدین، 3- دوران امام علی (ع) و 4- دوران امام حسن (ع) دیده می‌شود که البته در پرداختن به دوران امام حسن (ع) برخی از غرض‌ ورزی‌ها در آثار مستشرقان دیده می‌شود که سعی بر تحریف تاریخ و حقیقت داشته و در تلاش برای تصویرسازی اختلافی ساختگی بین حسنین (ع) هستند. گروهی از مستشرقان در باب عوامل قیام عاشورا، مسائلی همچون مخالفت با خلافت موروثی بنی‌امیه و دعوت کوفیان از امام حسین (ع) را ازجمله عوامل مهم و تاثیرگذار بر قیام امام حسین (ع) ‌دانسته‌اند. با بررسی آثار برخی از مستشرقان همچون: فرانسیکو گابریلی، انتوان بارا، موسیو ماربین و... مشخص شد که ایشان، همراه داشتن زنان و اطفال حسین (ع) را نمایانگر مظلومیت حضرت (ع) دانسته‌اند و امر به معروف، آزادگی و تن ندادن به ذلت، احیای اسلام را ازجمله اهداف قیام برشمرده‌اند که موجب شده قیام عاشورا به ‌عنوان الگویی عملی برای مسلمانان، در تقابل و رهایی از مستکبران در طول تاریخ نقش ایفا نماید. ارائه نظریات مستشرقان به برخی از آیات قرآن کریم (همچون آیه مباهله، آیه تطهیر، آیه مودت و آیه 37 سوره بقره) که در شان نزول اهل‌بیت (ع) و امام حسین (ع) بر طبق نظر مفسران شیعه و اهل‌سنت وارد شده است، ادعای مغرضانه برخی از مستشرقان مبنی‌بر اختلاف نظر و شخصیت امام حسن و امام حسین (ع) و وجود برخی از اشتباهات و یا اغراض مادی بالاخص در حرکت و قیام عاشورا، کاملاً مردود و باطل است و نشان می‌دهد که برخی از جریانات استشراقی، با هدف و اغراض شخصی و یا جریانی و همچنین به علت نبود رجوع و استناد به کتب اصیل اسلامی، درصدد تحریف شخصیت امام حسین (ع) برآمده‌اند که برخی از آیات نورانی قرآن کریم که در شان امام حسین (ع) نازل شده است، این ادعای بی‌ ارزش را باطل می‌سازد.

a critical study of orientalists’ approach in analyzing the quranic character of imam hossein (as)

the character / personality of imam hossein (as) and the historiography of the ashura uprising have consistently been pivotal topics of discussion among muslim scholars, particularly within shia islam, as the events of ashura have profoundly shaped shia history and continue to exert a significant influence today. inspired by imam hossein’s (as) stand against oppression, generations of shia and muslims have raised the banner of resistance against tyranny across the globe. this prominent role of the ashura event, along with the extensive focus on imam hossein’s (as) character in various historical, artistic, social, and political contexts, has led some orientalists, who have shown interest in shia studies for diverse reasons, to explore and analyze the character of imam hossein (as) and the ashura uprising from multiple perspectives. this article employs a descriptive-analytical approach, utilizing library research and content analysis, to explore the topic of “orientalist perspectives on the analysis of imam hossein’s (as) character from the era of the prophet muhammad (pbuh) to the ashura uprising.” it critically examines the reports and analyses provided by orientalists, remaining faithful to their original content. the findings reveal that in the works of some orientalists, such as louis massignon, gabriel danjiri, and vechia valieri, imam hossein (as) is not restricted solely to the ashura event. their analyses span four distinct periods: 1) the time of prophet muhammad (pbuh), 2) the era of the rightly guided caliphs, 3) the period of imam ali (as), and 4) the time of imam hassan (as). however, some biases are evident in the discussions on imam hassan (as) where orientalists have attempted to fabricate conflicts between hasan and hossein (as), distorting historical truths. certain orientalists have attributed the causes of the ashura uprising to factors such as opposition to the hereditary caliphate of the umayyads and the invitation extended to imam hossein (as) by the people of kufa. for example, francisco gabrieli, antoine bara, and monsieur marbin viewed the presence of women and children with imam hossein (as) as indicative of his oppression. they identified key objectives of the uprising, including the promotion of virtue, freedom, resistance to humiliation, and the revival of islam, thus presenting ashura as a practical model for muslims to confront and liberate themselves from oppressors throughout history. the evaluation of orientalist theories concerning certain quranic verses (such as the verse of mubahala, the verse of purification, the verse of affection, and verse 37 of surah baqarah) — which shia and sunni interpreters assert were revealed regarding the ahl al-bayt (as) and imam hossein (as) — undermines the biased claims made by some orientalists about differences between the characters of imam hassan and imam hossein (as). this examination highlights errors or material biases, particularly related to the ashura movement and uprising, demonstrating that some orientalist perspectives, influenced by personal or ideological biases and lacking reference to authentic islamic sources, have sought to distort the character of imam hossein (as). the luminous quranic verses revealed in his honor refuted such distortions.