تحلیل مبانی تفسیر علمی در اندیشه خاورشناسان مثبت‌نگر

تفسیر علمی ازجمله روش‌های تفسیری است که در دوران معاصر موردتوجه پژوهشگران قرآنی قرار گرفته است. تحلیل و بررسی مبانی این روش تفسیری از آنجا بایسته است که بسیاری از داوری‌ها درباره روش تفسیر علمی، بر اساس قضاوت درباره مبانی مورداعتقاد و عمل باورمندان به تفسیر علمی صورت می‌گیرد. پذیرش یا عدم پذیرش این مبانی مفسر را عامل اشتیاق یا رویگردانی از این شیوه تفسیری خواهد گشت. اندیشه‌ورزان خاورشناس ازجمله افرادی هستند که به داوری مبانی تفسیر علمی پرداخته‌اند. دسته‌ای به خطای این مبانی رای داده و به نقض و انکار آن پرداخته‌اند. دسته‌ای دیگر به صحت آن مبانی و پذیرش تفسیر علمی قرآن حکم کرده. مطالعه و تحلیل دیدگاه‌های مستشرقان نشان می‌دهد دسته دوم که در این مقاله با عنوان خاورشناسان مثبت‌نگر نامبردار شده‌اند، با پذیرش ابتنای احکام قرآنی بر مصالح و مفاسد واقعی و امکان آزمون تجربی برخی از معارف علمی قرآن، به نفی هرگونه تعارض قرآن و علم، معتقدند. آنان بهره‌گیری از معارف علمی قرآن را ضرورتی غیرقابل‌تردید تلقی کرده و در این راستا، یافته‌ها در دانش بشری را قرینه‌ای برای فهم بهتر قرآن کریم معرفی می‌کنند. این گروه، تمدن علمی و فرهنگی اسلامی گذشته را مدیون معارف قرآنی دانسته و بر پاسخگویی قرآن به نیازهای انسان معاصر و آینده تاکید می‌ورزند. توجه به اعجاز علمی قرآن به‌مثابه یکی دیگر از مبانی تفسیر علمی، انسان برای این گروه از مستشرقان چشمگیر بوده که باعث استبصار برخی از آنان گردیده است.

a critical analysis of the scientific foundations in positive orientalists’ thought 

scientific interpretation of quran is one of the interpretive methods that has gained attention from quranic researchers in the contemporary era. analyzing and examining the foundations of this interpretive approach is necessary because many criticisms of the scientific interpretation method are based on judgments about the beliefs and practices of believers in scientific interpretation. acceptance or rejection of these foundations will determine the interpreter’s enthusiasm or aversion to this interpretive method. orientalist thinkers are among those who have engaged in evaluating the foundations of scientific interpretation. some have criticized and denied these foundations, while others have deemed them valid and accepted scientific interpretation of the quran. studying and analyzing the perspectives of orientalist scholars indicates that the second group, referred to in this article as positive orientalists, believe in the conformity of quranic teachings with actual benefits and harms and the possibility of empirically testing some scientific knowledge in the quran, thereby negating any conflict between the quran and science. they consider the utilization of scientific knowledge in the quran as an undeniable necessity and present scientific findings as a means to better understand the holy quran. this group attributes the past islamic scientific and cultural civilization to quranic teachings and emphasizes the quran’s responsiveness to the needs of contemporary and future humans. another key foundation of scientific interpretation for this group is the consideration of the scientific miracles of the quran, which has been remarkable for some orientalists and has led to their insight.