نقد گونه‌شناسی خاورشناسان در مکی و مدنی بودن آیات و سور قرآن

قرآن به‌‌عنوان مهمترین منبع دینی مسلمانان همواره کانون توجه بوده و از دیرباز تاکنون برای فهم آن توسط دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان تلاش‌‌های بسیاری انجام شده ‌‌است. از نکات مهم در خصوص قرآن، نزول تدریجی آن در طول 23 سال رسالت پیامبرa باتوجه‌به مقتضیات زمان و مکان نزول آن است که همین مسئله بر چگونگی فهم آن می‌‌افزاید. یکی از مباحث مهمی که از دوران صحابه تا به امروز در مجامع قرآن‌‌پژوه‌ مطرح ‌بوده، موضوع مکی و مدنی‌بودن آیات و سوره‌‌های قرآن است که در نحوه تحلیل و تفسیر آیات اثر دارد. روش پردازش مطالب در پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی- تحلیلی است و پس از مطرح‌کردن دیدگاه دانشمندان مسلمان درخصوص مکی و مدنی‌بودن آیات و سور قرآن، بررسی و نقد نظرات خاورشناسان قرآن‌پژوه خواهد آمد و سپس گونه‌شناسی نظرات ایشان ارائه می‌شود. طبق دستاوردهای این پژوهش مجموعه نظرات پیرامون مکی و مدنی‌بودن آیات و سوره‌های قرآن کریم در پنج دسته گونه‌‌شناسی جای می‌گیرد: دیدگاه دوگانه گلدتسیهر؛ دیدگاه سه‌گانه لامنس و نویورث، دیدگاه چهاربخشی گوستاو وایل و نولدکه و رود ویل و بلاشر؛ دیدگاه شش‌بخشی ویلیام مولر، و دسته‌بندی محتوایی ریچارد بل و هرشفیلد. قابل‌توجه آنکه علی‌رغم تفاوت‌های بسیار در دسته‌بندی آیات بخش مکی، از یک بخش تا پنج بخش، خاورشناسان در یگانگی آیات و سوره‌های مدنی اختلافی نداشتند و همگی ایشان بخش مدنی را صرفاً یک گروه در نظر گرفته‌اند.

a critique of the orientalists’ typology on meccan and medinan nature of quranic verses and surahs

the quran, as the most significant religious source for muslims, has consistently been the focal point of attention, and from ancient times until now, numerous efforts have been made by muslim and non-muslim scholars to comprehend it. one of the crucial aspects regarding the quran is its gradual revelation over the course of 23 years of the prophet’s mission, taking into account the exigencies of time and place, which further enriches its understanding. an important topic that has been discussed in quranic studies from the time of the companions of the prophet to the present day is the classification of meccan and medinan verses and surahs, which influences the approach to analyzing and interpreting the verses. the present research employs a descriptive-analytical methodology, and after presenting the viewpoints of muslim scholars regarding the meccan and medinan nature of quranic verses and surahs, it examines and critiques the opinions of orientalist scholars in this regard, followed by a typology of their perspectives. based on the findings of this study, the collection of opinions concerning the meccan and medinan nature of quranic verses and surahs falls into five typological categories: goldziher’s dual perspective; lamens and nöldeke’s tripartite perspective; gustav weil, rodwell, and blachère’s four-part perspective; william muir’s six-part perspective; and the thematic classification by richard bell and herschfeld. notably, despite the significant variations in categorizing meccan verses, ranging from one to five categories, orientalists exhibited unanimity in considering the medinan verses and surahs as a singular group, without discord, thus treating the medinan section as a unified entity.