نقد دیدگاه ریچارد بل درباره تاریخ گذاری قرآن

یکی از موضوعاتی که در حیطه‌ علوم قرآنی، توجه مستشرقان و قرآن پژوهان غیرمسلمان را بسیار به خود معطوف کرده، تاریخ گذاری آیات و سوره‌های نازل شده است؛ به‌گونه‌ای که این مبحث چالشی و بحث برانگیز، در آثار خاورشناسان انعکاس ویژه‌ای داشته است. «ریچارد بل» جزو صاحب نظران این عرصه شناخته می‌شود. مباحث مرتبط با تاریخ گذاری آیات و سوره‌ها را در فصل هفتم از کتاب وی، «درآمدی بر تاریخ قرآن» می توان یافت. با بررسی محتوای فصل مزبور، این نتیجه به دست می آید که وی در بررسی و نقد آرای اندیشمندان مسلمان و نیز طرح نظرات خود دچار اشتباهات و لغزش هایی شده است که عمدتاً از عدم اشراف او به فرهنگ، زبان و اعتقادات دین اسلام ناشی می شود. هم چنین این نکته مشخص می شود که نوع نگاه او به قرآن صرفاً تاریخی است و از جنبه های وحیانی و مافوق بشری آن چشم پوشی کرده است. به همین علت برخی دیدگاه های او همچون گسستگی آیات یا عدول از ملاک هجرت در تعیین آیات مکی و مدنی یا پذیرش تاثیرپذیری قرآن از گذشت زمان و وقوع نسخ (به معنای لغوی آن) مردود و غیرقابل پذیرش است. در این نوشتار بر آنیم تا با روش توصیفی تحلیلی، نظرات مطرح شده در فصل هفتم از کتاب مذکور را بررسی کرده و سپس اشکالات آن را بیان کنیم.