ارزیابی توسعه پیرامونی پایانه‌های اتوبوسرانی بر اساس شاخص‌های توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی (tod)؛ مطالعه موردی: شهر شیراز

همگام با ظهور انقلاب صنعتی در قرن هجدهم و رشد سریع شهرنشینی، چالش‌های بسیاری برای سیاستگذاران و برنامه‌ریزان در تدوین استراتژی‌های ﺣوزه مدیریت شهری مطرح گشت. از جمله این چالش‌ها، برنامه‌ریزی یکپارچه و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ توسعه ﺷﻬﺮی همراه ﺑﺎ توسعه ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ در شهرها می‌باشد. در این زمینه آنچه که برای پاسخگویی به مشکل به وجود آمده بر آن تاکید می‌شود، توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (tod) است. پژوهش پیش رو درصدد است تا با کاربست روش saw و topsis به بررسی میزان انطباق توسعه‌های پیرامونی پایانه‌های اتوبوسرانی منتخب شهر شیراز با اصول tod بپردازد و راهکارهایی موثر برای ارتقاء و بهبود وضعیت محدوده‌های پیرامونی پایانه‌های اتوبوسرانی منتخب شهر شیراز بیان دارد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد محدوده پایانه‌های شهید دستغیب، ولی‌عصر و نمازی به ترتیب دارای بیشترین میزان انطباق با اصول توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (tod) هستند. با این وجود نیاز به تقویت هر چه بیشتر آن‌ها و از بین بردن نقاط ضعف موجود احساس می‌شود. همچنین از میان شاخص‌های مختلف؛ سه شاخص اختلاط کاربری، تراکم ایستگاه‌های مترو و اتوبوس موجود در محدوده و متوسط قیمت اراضی و ساختمان‌ها، به ترتیب بیشترین اهمیت را در میان عوامل تاثیرگذار بر پیاده‌سازی رویکرد توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی به خود اختصاص داده‌اند. از میان ابعاد مختلف توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی نیز دو بعد تنوع و طراحی به ترتیب دارای بیشترین میزان اهمیت هستند. در نهایت نتایج این پژوهش حاکی از این موضوع است که به علت مورد توجه قرار دادن اکثر مطالعات انجام شده در زمینه tod بر ایستگاه‌های مترو و مغفول ماندن پایانه‌های اتوبوسرانی علی‌رغم جایگاه مهم آن‌ها در سیستم حمل و نقل شهری، نقاط ضعف زیادی در رابطه با این موضوع یافت شد که نیازمند توجه و پژوهش‌های بیشتری است.

assessment of peripheral development of selected bus stations based on transit-oriented development (tod) criteria; case study: shiraz city

background and objectives: along with the emergence of the industrial revolution in the 18th century and the rapid growth of urbanization, many challenges for policymakers and planners in formulating urban management strategies arose. among these challenges is the integrated and coordinated planning of urban development along with the development of public transportation in cities. to solve this problem, transit oriented development (tod) is emphasized. this model, by preventing urban sprawl, aims to achieve sustainable development, which ultimately brings many positive economic, physical, and environmental effects to cities. the experiences of other countries in this regard also indicate a reduction in urban residents’ dependency on private cars. this study, by providing a brief review of the theoretical foundations of the subject and examining similar research, seeks to implement tod principles in the surrounding areas of selected bus stations in the city of shiraz. the bus fleet, as the most important public transportation mode in iran, which is not dependent on specific routes and has lower establishment costs compared to other modes of public transportation, has been neglected. while,  most of domestic studies in the field of tod focus on metro stations (mass transit). furthermore, the bus network in shiraz has evolved over time based on temporary needs and demand-driven approaches, aiming to provide services in line with the city’s physical and population growth. however, for various reasons, it currently accounts for a small share of urban transportation. therefore, to increase the role of bus services in intra-city transportation, and in parallel with strengthening transit-oriented development (tod), the bus stations of shiraz have been selected for study. so,this research aims to investigate the degree of adaptation of peripheral developments of selected bus stations in shiraz with tod principles by using saw and topsis methods, and provide effective solutions to upgrade and improve the condition of the surrounding areas of selected bus stations in shiraz city.methods: the present study is considered an applied research, as it seeks to improve an urban infrastructure. both library and field methods were used to collect information and data for this research. the research process begins with identifying the dimensions and indicators of transit-oriented development (tod) by considering the frequency of indicators used in similar studies and preparing a questionnaire to determine the weight of the indicators. the sampling method used in this research is the snowball method. this method is used to identify experts in the field of tod (transit-oriented development). the weight of the indicators are also calculated using the fuzzy analytical hierarchy process (ahp fuzzy) method. next, the value of each indicator in each area is measured using gis software, and finally, the area with the highest alignment with tod principles is identified using the saw method. in the end, the most optimal area in each dimension is determined using the topsis method. the significance of this work lies in identifying the strengths and weaknesses of each area based on the tod dimensions and providing suitable solutions for each area.