ارزیابی معیارهای خلوت در ساختار دیاگرام عملکردی سکونتگاه‌های دانشجویی؛ مطالعه موردی: سکونتگاه‌های دانشجویی شهر قزوین

ساختار دیاگرام عملکردی فضای سکونتگاه‌های دانشجویی به واسطه جمعی بودن آن‌ها و اینکه خانه دوم محسوب می‌شود از اهمیت بسیاری برخوردار است. ساکنان این مجموعه، دانشجویانی هستند که با قبولی در شهری غیر از موطن خود مجبور به ترک خانه و نقل مکان به شهر جدید شده و عمدتا دارای سطوح رفتاری مختلف از نظر اجتماعی هستند و مواجهه با محیط جدید و افراد با فرهنگ‌ها و روحیات متفاوت موجب ایجاد نوعی اختلال در تامین یکی از مهم‌ترین نیازهای فردی از جمله خلوت مطلوب در محیط سکونتی، بخصوص در ماه‌های اولیه اسکان برای این افراد می‌گردد. این پژوهش به ارزیابی معیارهای تامین خلوت ساکنان سکونتگاه در ساختار دیاگرام عملکردی این مکان سکونتی خاص توجه دارد. برای نیل به این امر ابتدا ساختار سکونتگاه بر اساس مولفه‌های کالبدی- محیطی، عملکردی- فعالیتی و ادراکی- معنایی با استنباط از نظریه مکان دیوید کانتر مورد بررسی قرار می‌گیرد. نمونه‌های مورد ارزیابی هدف تحقیق، سکونتگاه دانشجویی در مجتمع سکونتگاهی دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی و مجتمع سکونتگاهی دانشگاه آزاد اسلامی شهر قزوین با دو نوع ساختار متمرکز و خطی بوده است. پرسشنامه این پژوهش در دو بخش اصلی سازماندهی شده است که بر پایه مقیاس 5 گزینه‌ای لیکرت پاسخ ساکنان را در رابطه با رفتار خلوت در مکان  سکونتی دسته‌بندی می‌کند. به منظور ارزیابی نهایی الگوهای نظری پژوهش و تعیین رابطه وابستگی متغیرهای مستقل و وابسته به طور همزمان از روش چند متغیره الگوسازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار 22 amous استفاده گردید که به صورت ترکیبی از تحلیل عاملی و تحلیل مسیر بهره می‌گیرد و در نهایت استدلال منطقی به جمع‌بندی داده‌های حاصل از شیوه پیمایش و معادلات ساختاری می‌انجامد. یافته‌ها نشان می‌دهد که ویژگی‌های کالبدی- محیطی با بارعاملی 0/83 بیشترین تاثیر بر سازمان فضایی را دارد و به همین ترتیب ویژگی های عملکردی- فعالیتی با بار عاملی 0/7 در رتبه دوم و ویژگی‌های ادراکی – معنایی با بار عاملی 0/56 در رتبه سوم قراردارند. نتایج نشانگر برتری معیارهای خلوت ساکنان در سکونتگاه های متمرکز بر اساس رابطه سازماندهی با ساز و کارهای تامین خلوت نسبت به نمونه مشابه خطی و افزایش رضایتمندی سکونتی در اینگونه سکونتگاه‌ها اشاره دارد.

evaluation of privacy criteria in the functional diagram structure of student residences; case study: student residences in qazvin

background and objectives: the functional layout of student residences holds significant importance as these spaces serve as a collective ‘second home’ for their residents. many students living in such complexes have left their hometowns and are adapting to a new city, often encountering individuals from diverse backgrounds and varying social behaviors. this adjustment period, especially in the initial months, highlights the crucial need for ensuring residents’ privacy within their living environment. this study aims to evaluate the relationship between the functional layout of these residential spaces and their ability to safeguard residents’ privacy. by focusing on specific criteria tailored to meet the privacy needs of student residence occupants, this research seeks to address the challenges posed by the transition to communal living in a new environment. to understand the role of spatial organization in student residences, this study focuses on the spatial thresholds that define boundaries between interior and exterior spaces, emphasizing the creation of solitude and personal territories. the category of solitude and the creation of privacy and personal territories have been addressed in order to able to determine the desired solitude for the residents through the evaluation of the effective components of threshold that are resulted from the spatial organization of such residences. drawing upon david canter’s theory of place, the study examines the physical-environmental, functional-activity, and perceptual-semantic components of student residences. specifically, it evaluates two residential complexes—the imam khomeini international university and the islamic azad university of qazvin—to analyze their centralized and linear structural configurations. in addition, the study incorporates theories of environmental perception, such as gibson’s ecological model of perception and the theory of environmental affordance, which emphasize the role of movement in acquiring environmental information. it also considers barker’s ecological theory, which suggests that changes in behavior result from changes in the environment. these theories inform the extraction of research indicators and variables in the theoretical model, providing a framework for understanding the relationship between spatial organization and resident behavior.methods: the research questionnaire consists of two main sections. the first part assesses the quality of spatial organization in student residences regarding privacy, focusing on independent research variables. the second part gathers social data related to the dependent variable of privacy, covering two components: environmental affordance and attachment to the environment. both questionnaires utilize a 5-point likert scale to categorize residents’ responses regarding privacy in student residences. to evaluate the theoretical models and determine the relationship between independent and dependent variables, a multivariate method of structural equation modeling was employed. this approach, facilitated by amos22 software, combines factor analysis and path analysis. through logical reasoning, survey data and structural equations are analyzed to draw conclusions.findings: the analysis reveals that physical-environmental characteristics apply the strongest influence on spatial organization, with a factor loading of 0.83. following closely, functional-activity characteristics rank second with a factor loading of 0.7, while perceptual-semantic characteristics rank third with a factor loading of 0.56. in terms of evaluating privacy criteria based on the dependent variable questionnaire, environmental affordance demonstrates a higher impact with a factor loading of 0.71 compared to environmental attachment, which has a factor loading of 0.66. furthermore, the significant correlation between privacy and spatial organization is evidenced by a factor loading of 0.62, indicating that spatial organization plays a pivotal role in shaping privacy, with internal components interacting synergistically.conclusion: the results highlight the significance of inner courtyards as an in-between space, particularly in student residences, as they enhance productivity and spatial dynamics. unlike linear designs, incorporating courtyards into residence spatial organization increases spatial thresholds, facilitating spatial selection and permeability. additionally, the hierarchical arrangement of spaces within courtyards fosters privacy and territorial definition among residents. overall, survey results underscore the importance of creating conducive atmospheres in student residences through a balanced integration of physical-spatial and perceptual-behavioral factors. these factors not only influence the desirability of residences but also contribute to resident satisfaction and the establishment of stable behavioral patterns.