بررسی الگوی انتخاب مسکن و محله در گروه‌های خاص شهر تهران؛ با مروری بر مدل ‌های انتخاب مسکن

خانوارها با تغییر شرایط زندگی، نیازهای متفاوتی پیدا می‌کنند که پاسخگویی به آن ‌ها ضرورت جابجایی در شهر را بوجود می‌آورد که شامل تغییر در واحد مسکونی و بافت اجتماعی - اقتصادی ساکنین پیرامونی است. در این مقاله شناسایی الگوی انتخاب مسکن و تمایز ترجیحات خانوارها برمبنای نظریه ادوار زندگی تبیین می‌شود که چرخه عمومی تحولات زندگی و نیازهای مسکن برای تمامی خانوارها را بیان می‌کند. در توسعه نظریه مذکور، هر خانوار شهری به دسته‌های متمایزی با ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی تقسیم می‌شود که این تمایزها منشا انتخاب‌های گوناگون مسکن است. شناسایی اثرات و ارتباط میان ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی خانوارها و ویژگی‌ همسایه‌ها امکان تبیین گفتمان‌ها و جریان‌های اصلی شهر را فراهم می‌کند؛ مانند همگنی محلات و جدایی‌گزینی فضایی. در این مقاله به انتخاب مسکن گروه‌های خاص در شهر تهران با تاکید بر بافت اجتماعی- اقتصادی محله انتخابی آن‌ها پرداخته شده است. بنابراین گروه‌های خانوار هدف پژوهش مهاجران به شهر تهران، متولدین خارج از تهران، کارگران ساده، خانوارهای تک‌سرپرست، دارای معلول و اجاره‌نشین هستند. مدلسازی انتخاب مسکن بصورت انتخاب گسسته و با استفاده از روش «رگرسیونی چند متغیره کمی» انجام شده است که امکان تحلیل متغیرهای متعدد وابسته را ممکن می‌کند. داده‌های ورودی مدل از سرشماری عمومی نفوس ‌و مسکن سال 1390 شهر تهران و تسهیلات شهری تهران از طرح تفصیلی اخذ شده است. متغیرهای گروه واحد مسکونی شامل متراژ زیربنا و پایداری بنا است و متغیرهای گروه بافت اجتماعی- اقتصادی ساکنین شامل نرخ باسوادی در گروه زنان، نرخ اشتغال زنان، نرخ حضور ساکنین دارای تحصیلات عالی، سرانه وسیله نقلیه شخصی و نرخ حضور دانشجویان است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که متغیرهای گروه «واحد مسکونی» بیشترین نقش را در انتخاب مسکن ایفا می‌کند و از میان متغیرهای بافت اجتماعی- اقتصادی خانوارها، تمامی متغیرها ارتباط معناداری دارند که نشان از روایی مدل دارد و دو متغیر «سرانه اتومبیل شخصی خانوار» و «نرخ باسوادی زنان» بیشترین درصد تبیین در این گروه را ایفا می‌کنند. در گروه «واحد مسکونی» شانس انتخاب واحدهای مسکونی با متراژ زیربنای کمتر و بناهای ناپایدار در میان گروه‌های خاص بیشتر است و همچنین شانس انتخاب بافت اجتماعی- اقتصادی پایین‌ترِ ساکنین افزایش می‌یابد و تنها استثنای این روند، گروه هدف مهاجران 5 سال گذشته است. یافته‌های کلی پژوهش نشان می‌دهد که برای گروه‌های خاص انتخاب واحد مسکونی مناسب ارجح‌تر از محله است و تنها برای گروه مهاجران 5 سال گذشته است که انتخاب بافت اجتماعی - اقتصادی محله در اولویت قرار می‌گیرد.

a patterns of housing and neighborhood selection among special groups; a review of housing selection models in tehran city

background and objectives: with changing living conditions, households develop diverse needs, prompting moves within the city that involve changes in residential units and the socio-economic environment of surrounding residents. in this paper, the identification of housing pattern selection and the differentiation of households’ preferences are explained based on the life course theory, which describes the general cycle of life changes and housing needs for all households. in the development of the mentioned theory, every urban household is divided into distinct categories with socio-economic characteristics, and these distinctions are the source of various housing choices. identifying the effects and relationship between the socio-economic characteristics of households and the characteristics of neighbors explains the main discourses and currents of the city; such as the homogeneity of localities and spatial separation. in this paper, the choice of housing for certain groups in tehran is discussed, emphasizing the socio-economic context of their chosen neighborhood. therefore, the target household groups of the research are immigrants to tehran, those born outside of tehran, simple workers, single-parent households, individuals with disabilities and renters.methods: housing choice modeling employs discrete choice methodology and utilizes “quantitative multivariate regression” techniques, allowing for the analysis of multiple dependent variables. the model’s input data is sourced from the 2013 general population and housing census of tehran city, as well as urban facility data from the detailed plan. the variables pertaining to the residential unit group include infrastructure size and building sustainability. socio-economic structure variables encompass the female literacy rate, female employment rate, higher education attendance rate, private vehicles per capita, and student attendance rate.findings: the research findings indicate that variables related to the “residential unit” group apply the most significant influence on housing choice. additionally, all socio-economic variables demonstrate a significant relationship, validating the model’s accuracy. notably, “personal car per capita” and “women’s literacy rate” contribute the highest percentage of explanation within this group. among certain groups, there is a higher likelihood of selecting residential units with limited infrastructure and unstable buildings within the “residential unit” group. similarly, the probability of choosing neighborhoods with lower socio-economic contexts increases. an exception to this trend is observed among immigrants who arrived within the last five years. overall, the research suggests that, for certain groups, the priority lies in selecting a suitable residential unit over the neighborhood. however, for immigrants who have lived in the area for the past five years, prioritizing the socio-economic context of the neighborhood becomes more prevalent.conclusion: the research findings highlight that, within the housing selection model, the characteristics of the residential unit show a significantly greater influence compared to the socio-economic context of the neighborhood. this prioritization of housing unit characteristics over other housing attributes aligns with observations made in third-world countries (coulomb, 1998; jacob saved off, 1999; koizumi asadi et al., 2021). reasons cited include the lack of premeditated planning for urban development, ineffective zoning regulations, and challenges within city neighborhoods. furthermore, the pattern of residential unit selection remains consistent across the research groups, with an increased likelihood of choosing units with limited infrastructure and greater building instability. it appears that, for all groups, selecting appropriate housing takes precedence over choosing an ideal living environment. within the socio-economic context of neighborhoods, car ownership and the literacy rate of women emerge as significant indicators of socio-economic differentiation in urban environments. car ownership serves as a tangible marker of household wealth and is closely aligned with the city’s wealth distribution pattern, making it the primary index for defining the residential environment. following closely, the literacy rate among women emerges as the second most influential indicator, impacting all target groups studied in this research. this underscores the importance of women’s education and their role within household structures in shaping tehran’s socio-economic landscape, ultimately influencing household decisions in selecting a neighborhood. in analyzing the selection pattern of the socio-economic environment for residence, it was observed that nearly all independent variables and household characteristics align. notably, as the quality of socio-economic neighborhood characteristics decreases, the likelihood of selection by research groups increases. however, an exception is noted among recent immigrants within the last five years, suggesting a divergence in the pattern of selecting the socio-economic environment among households-an important finding of this study.