تحلیل نحوی نمود پذیری شفافیت فضایی در معماری معاصر ایران

جایگاه مثبت فضا یا به عبارتی فضامحوری در برابر حجم‌انگاری، از وجوه شاخص معماری ایران است و در این راستا، شفافیت از اصول و مبانی و ازجمله کیفیات ویژه و بنیادین در ساختار فضایی معماری ایرانی به حساب می‌آید. بر همین اساس، برخی معماران معاصر ایران بر این اصل پای فشرده و با الهام از آثار جاودانه این سرزمین سعی در نمودپذیری و تحقق و تداوم آن داشته‌اند. با تکیه بر اهمیت پرداختن به این شاخصه، هدف تحقیق حاضر، سنجش نحوه کاربرد مفهوم شفافیت و چگونگی بروز آن در عناصر فیزیکی و ساختارهای فضایی معماری معاصر ایران است. بر این مبنا پژوهش حاضر اقدام به بررسی موضوع در دو مرکز فرهنگی از دوره معاصر ایران و مقایسه و تطبیق تدابیر بکار رفته در تحقق این اصل نموده و جهت پیشبرد تحلیل از تکنیک نحو فضا و ترسیم و تفسیر نمودارهای توجیهی و محیط نرم‌افزارهای ucl depthmap و agraph بهره برده است. دو بنای مطالعاتی شامل مرکز فرهنگی سینمایی دزفول و مرکز بین‌المللی فرهنگی اصفهان از آثار معمار معاصر، فرهاد احمدی است. رویکرد تحقیق شامل دو وجه کمی و کیفی است. به‌طوری‌که شاخص‌های چهارگانه شفافیت از طریق بررسی ادبیات تحقیق به روش تحلیلی توصیفی استنتاج شد و پس از بررسی و گزینش شاخص‌های مرتبط با موضوع در نظریه نحو فضا، فرآیند تحلیل به روش استدلالی قیاسی و منطقی پی گرفته شد. به‌این‌ترتیب با استفاده از خروجی شاخص‌هایی چون عمق، اتصال، تعداد فضا، یکپارچگی فضایی و مخروط دید، موضوع شفافیت در چهار زیربخش گشایش فضایی، انسجام فضا، تداوم و توالی و ادغام و همپوشانی در بناهای مطالعاتی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که تدابیر متعدد در کنار هم و گاه با اولویت‌بندی‌هایی نسبت به یکدیگر در ایجاد شفافیت بصری و فیزیکی موثرند. هم‌چنین نحوه نمودپذیری شفافیت در دو بنای مرکز فرهنگی دزفول و اصفهان، تفاوت‌ها و شباهت‌هایی را آشکار می‌کند که می‌تواند در غنای معماری معاصر ایران موثر گردد.

syntactic analysis of spatial transparency in contemporary iranian architecture

background and objectives: the positive position of space, or in other words, space-axial against a volumetric viewpoint, is one of the key aspects of iranian architecture. in this regard, transparency is considered one of the principles and fundamentals and among the special and fundamental qualities in the spatial structure of iranian architecture. based on this, some contemporary iranian architects have tried to make it visible and realizable and have continued it based on these principles and the inspirations from the eternal works of this land. relying on the importance of addressing this indicator, the aim of this research is to measure the application of the transparency concept and how it manifests itself in the physical elements and spatial structures of contemporary iranian architecture. accordingly, in the current research, the way of realizing transparency in the contemporary architecture of iran and the extent and quality of its emergence and development have been questioned and discussed. in order to examine this issue in detail, two cultural centers in the contemporary period that have paid attention to the formal and semantic aspects of iran’s past architecture have been selected to be analyzed and measured in terms of transparency. the current research started with the hypothesis that the examination of the way transparency is represented in the two buildings of dezful and isfahan cultural centers reveals the differences and similarities that can be effective in enriching the contemporary architecture of iran. therefore, research questions about the quality of transparency in these two buildings are proposed and lead to measures to make the space transparent in contemporary iranian architecture: which physical elements and spatial structures have been used by each of the two cultural center buildings of dezful and isfahan and how to create transparency? what are the differences and similarities between the transparency appearance in these two buildings?methods: the current research has used two quantitative and qualitative strategies. so, the descriptive-analytical and analogical, and logical reasoning methods, as well as bibliographic and document studies, have been used to collect and analyze data. in order to investigate the transparency issue in contemporary iranian architecture, the main factors that create transparency in architecture were extracted from the existing theories. then, these components were categorized into four subsections containing the main indicators of spatial transparency. the reason for choosing dezful cinema cultural center and isfahan international cultural center among existing contemporary cultural centers is the architect’s exceptional attention to the use of iranian architectural elements and techniques.