پارک باستان‌شناسی، الگوی مناسب حفاظت و توسعه پایدار محوطه‌های تاریخی؛ ضرورت‌ها و مولفه‌ها

موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی از آن جهت که ارتباط مخاطب را با گذشته برقرار می‌کنند، برای مردم جذابیت ویژه‌ای دارند، در این میان، بازدید از محوطه‌های تاریخی بدلیل قرارگیری در بطن اثر و زمینه‌های شکل‌گیری آن، برای مخاطب از اهمیت بیشتری برخوردار است اما ضرورت‌های حفاظت از آثار، اعم از ملموس، ناملموس و طبیعی، درکنار تلاش برای ادامه حیات محوطه، دغدغه فکری مدیران آن‌ها است. به‌منظور نیل به هدف پژوهش، که تلاش برای شناسایی تطابق و یا عدم تطابقِ ضرورت‌ها و مولفه‌های پارک باستان‌شناسی در محوطه‌های تاریخی می‌باشد، پاسخ به این سوالات الزامیست. مولفه‌های اصلی در ایجاد پارک باستان‌شناسی کدامند؟ و چه ضرورت‌هایی بر ایجاد پارک باستان‌شناسی در محوطه‌های تاریخی دارای مولفه‌های مربوطه تاکید دارند؟ این تحقیق در ابتدا با رویکرد کیفی براساس مطالعات کتابخانه‌ای به تعریف و تشریح دیدگاه‌های نظریه‌پردازان و منشورها و کنوانسیون‌های ملی و بین‌المللی در زمینه موزه، محوطه‌های تاریخی و پارک باستان‌شناسی و ویژگی‌های هرکدام پرداخته، سپس کوشش نموده با راهبرد استدلال منطقی با تکیه بر مباحث بنیانی به پاسخ سوالات بپردازد. در نتیجه در صورتیکه یک محوطه تاریخی شرایط و مولفه‌های لازم برای تبدیل به پارک‌ باستان‌شناسی در منطقه را دارا باشد، با مدیریت یکپارچه در قالب پارک باستان‌شناسی، می‌تواند موجبات حفاظت پایدار محوطه تاریخی و توسعه پایدار جوامع محلیِ حاضر در منطقه را فراهم آورد. این مولفه‌ها را می‌توان به مولفه‌های ایجابی شامل میراث ملموس، ناملموس و طبیعی، و مولفه‌های توسعه‌ای که عبارتند از تاسیسات و تجهیزات، خدمات، نیروی انسانی، اجتماعی، امنیت و ایمنی دسته‌بندی کرد مولفه‌های ایجابی، ایجاد پارک باستان‌شناسی را ممکن می‌کنند و مولفه‌های توسعه‌ای شرایط را برای ادامه حیات آن مهیا می‌نمایند.

archeological park, an appropriate pattern for preservation and sustainable development of historical sites

background and objectives: historic sites and museums have drawn individuals’ attention due to their ability to make a connection between the audience and the past. in addition, visiting the historical sites is more significant for the audience as they are at the heart of the artwork and its field of creation. however, the managers’ intellectual concern is the necessity of preserving tangible and intangible heritage, such as natural or historical heritage, while trying to keep the area alive. therefore, it is essential to answer the two following questions to achieve the research goal (efforts to explain the needs and suitable spatial components for public presence in historic sites in the form of an archeological park). the research questions are: what are the requirements for creating an archeological park on a historic site? what are the main components of creating an archeological park? methods: this investigation has been conducted based on a qualitative approach and historical interpretation strategy, according to studying and researching national and international theories and charters about museums, historical sites, and archeological parks and explaining the features of each one. then the effective factors, backgrounds for creation and goals of the relevant organizations (unesco, icom, icrom, and icomos), and the theorists’ views on museums and archeological parks with logical reasoning strategy about basic topics have been codified. based on the coded items, the components for transforming a historic site into an archeological park have been introduced and extracted. this research assesses the capacity of the historic sites for transforming them into archeological parks according to the components or the necessary potential for creating them in the vicinity of some historical sites. it also explains the effects of the archaeological park on the sustainable development of the historic site and the local communities associated with it.findings: historical site capacity must be assessed by the components required for making an archeological park according to their location, their adjacency to the residential areas, the access routes, and the availability of infrastructure to local communities. in this research, these components are categorized into two groups: main components and developmental components. these components have been extracted from the relevant organizations’ objectives and the theorists’ views on museums and archaeological parks. the main components are the components for creating an archeological park, including the tangible heritage (historical and natural) and intangible heritage. in contrast, the development components are components that provide the conditions for the survival of an archaeological park. these components include facilities and equipment from the road to energy and their tools and means of transportation. service refers to all activities that allow people to continue to attend. the existence of efficient staff is another necessity for the survival of the archeological park. the social component indicates the need for the participation of local communities in the area. finally, security and safety are also basic and influential components in this issue, which considers both tangible and intangible effects on clients, audiences, and employees. conclusion: historic sites are one of the most important sources for transmitting information from the past until now. they have extraordinary values that require comprehensive protection to transmit these values to the future. the experience of attending historical sites for professionals and the public has a very influential role in recognizing the history and cultural identity of the region.