تزئینات خانه های دوره قاجاریه و تاثیر آن درایجاد حس مکان (نمونه موردی خانه های مشیرالدوله، موتمن الاطباء و اعلم السلطنه)

خانه های تاریخی دوره قاجار را می توان بخشی از گنجینه های ارزشمند تاریخ هنرومعماری ایران دانست. در معماری ایرانی، تزئینات همانند روحی است که کالبد سازه ها را به تمامی در برگرفته است؛ با به میان آمدن بحث معماری سنتی خانه های ایرانی، ناخودآگاه معانی دلبستگی به فضای معماری به ذهن خطور می کند. شکوه وزیبایى معمارى ایرانى به تزیینات آن بستگى داشته که درایجاد حس مکان بی تاثیر نیست. برای ارتقای حس مکان، شناسایی عوامل تاثیرگذار برآن امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. به همین منظور این پژوهش با هدف شناسایی و تبیین تزئینات به کار رفته درخانه های دوره قاجاریه و تاثیر آن درایجاد حس مکان دراین خانه ها، به روش توصیفی-تحلیلی، ازنوع پیمایشی در خانه های دوره قاجارواقع درمناطق 12و11 شهرتهران انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را بازدیدکنندگان از خانه های نمونه، تشکیل داده ونمونه پژوهش(384 نفر)، به روش نمونه گیری تصادفی هدفمند انتخاب شده اند. ابزارگردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. داده های گردآوری شده با روش تحلیل عاملی تاییدی و رگرسیون تحلیل شد. نتایج نشان داد، تزئینات معماری این خانه ها؛ گچبری، آجر کاری، کاشی کاری، آلت چینی چوبی، ارسی وگره چینی ارسی، تزیینات فلزی، موزاییک کاری و لمبه کوبی بوده است. این تزیینات با اثر مثبت و معنی دار بر هویت مکان با ضریب (0.544)، تعلق به مکان با ضریب (0.497) و وابستگی به مکان با ضریب (0.286)، در ایجاد حس مکان دراین خانه ها تاثیرگذار بوده است(0.01>p). بنابراین می توان نتیجه گرفت که، تزیینات به کار رفته دراین خانه ها، با تاثیرگذاری بر هویت، تعلق و وابستگی به مکان در مخاطب، برایجاد حس مکان در این خانه ها نقش به سزایی داشته است. شناخت این عوامل درفضاهای میراثی درحفاظت معماری راه گشا است.

the house decorations of qajar period and its effect on creating a sense of place (case study of the houses of mushir al-dawla, mu’tamun al-atiba ’and alam-al-saltanah)

the historical houses of the qajar period can be considered the valuable treasures of the history of ‎iranian architecture. the splendor of iranian architecture depends on its decorations, which are not ‎ineffective in creating a sense of place. therefore, identifying the factors that affect the sense of place ‎is necessary and inevitable for it to improve. hence, this study aimed to identify and explain the ‎decorations used in qajar period houses and its effect on creating a sense of place in these houses by ‎descriptive-analytical method, and so a survey was conducted in qajar period houses located in 12th ‎and 11th districts of tehran. the data collection tool was a researcher-made questionnaire. the ‎collected data were analyzed by confirmatory factor analysis and regression. the results showed that ‎the architectural decorations of these houses; bedding, brickwork, tiling, woodworking, sash and ‎sash weaving, metal decorations, mosaics and laminating. these decorations had a positive and ‎significant effect on the identity of the place with a coefficient (0.544), belonging to the place with a ‎coefficient (0.497), dependence on the place with a coefficient (0.286), and creating a sense of place ‎in these houses has been effective (p <0.01). therefore, it can be concluded that the decorations used ‎in these houses has played an important role in creating a sense of place in these houses by affecting ‎the identity, belonging and dependence on the place in the audience. recognition of these factors in ‎heritage spaces is a way to preserve architecture.‎