تحلیل گفتمان ادبیات پژوهشی هویت فرهنگی ایرانیان

هدف از پژوهش حاضر بررسی هویت فرهنگی و بحرانی برساختن آن در ادبیات پژوهشی ایران است. بدین منظور با مرور متون پژوهشی چاپ شده در نشریات داخلی به واکاوی چفت و بست‌های گفتمانی حاکم بر آنها در بحرانی برساختن مفهوم هویت فرهنگی ایرانیان می‌پردازیم. بدین منظور با مروری بر نسبت هویت فرهنگی با امپریالیسم فرهنگی و جهانی شدن به بررسی انسجام کلی، گره‌گاه‌ها، چشم‌انداز‌های متن، عناصر مثبت و منفی مطرح شده در متن، تقید‌ها و پیش فرض‌ها و معانی ضمنی این متون پرداختیم. در مرحله دوم برای نشان دادن اینکه آیا وضعیت هویت فرهنگی واقعا بحرانی است یا خیر؟ پژوهشی میدانی انجام دادیم. این پژوهش در بین 75 دانشجوی مشغول به تحصیل در خارج از کشور و 75 دانشجوی مشغول به تحصیل در داخل صورت گرفت. نتایج نشان داد که وضعیت هویت فرهنگی ایرانیان داخل و خارج بر خلاف مدعای گفتمانی مبنی بر بحرانی بودن هویت، در وضعیتی بحرانی به سر نمی‌برد و بحرانی دیدن وضعیت هویت فرهنگی محصول نگاهی فراتاریخی و صلب به هویت فرهنگی است. دیگر نتایج بخش کمی و تجربی حاکی از بالاتر بودن وجوه دینی و اسلامی هویت فرهنگی در نمونه داخل نسبت به نمونه خارج از کشور بود. همچنین بین دو نمونه تفاوت معناداری در نمره هویت فرهنگی با تاکید بر عناصر ملی مشاهده نشد اگرچه در مرز معناداری بود. هویت فرهنگی دانشجویان خارج از کشور در بعد عناصر ایرانی و ملی بالاتر از نمونه داخل بود. دیگر یافته حاکی از نبود تفاوت معنادار بین دو نمونه در نمره کلی هویت فرهنگی بود. یافته‌های کمی در نسبت با یافته‌های حاصل از تحلیل گفتمان مورد بررسی قرار گرفت.