شناسایی و مدیریت پیشران‌های استراتژیک توقف خام‌فروشی نفت در ایران در افق 1414

وابستگی به درآمدهای حاصل از خام‌فروشی نفت دهه‌های متمادی است که گریبان‏گیر اقتصاد ایران شده و عامل مشکلات متعددی ازجمله نوسانات اقتصادی، تورم‌، بیکاری و تراز منفی بازرگانی بدون نفت بوده است. با شدت‌ گرفتن مشکلات اقتصادی، ناشی از تحریم‌‌ها، «افزایش ارزش‏افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و بالا بردن صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی» به‌جای خام‌فروشی نفت، در قالب «سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» ابلاغ شد و نهایتاً «توقف خام‌فروشی تا 15 سال آینده» به‌عنوان هدف اقتصادی کشور در «الگوی پایه‌ی اسلامی ایرانی پیشرفت» مطرح شد. ازآنجاکه امروزه سرعت شدید تغییرات و عدم‌قطعیت‌های بی‌شمار روش‌های سنتی برنامه‌ریزی را به چالش کشیده است، دانش آینده‌پژوهی با روش‌های مختلف ازجمله تحلیل پیشران می‌تواند نگاه دقیق‌تری نسبت به عناصر و نیروهای سازنده آینده و نقش و وزن هر مولفه در سیستم موردمطالعه در اختیار پژوهشگران قرار دهد. با توجه ‌به این نکته و با در نظر گرفتن مسئله پژوهش، هدف این تحقیق «شناسایی پیشران‌های تدوین سناریوهای توقف خام‌فروشی نفت تا افق 1414» بوده است و سعی شده تا مهمترین عوامل تاثیرگذار بر آینده توقف خام‌فروشی تا 15 سال آینده شناسایی شوند. در فرایند اجرای این پژوهش، ابتدا کتب، مقالات، اسناد، گزارش‌های رسمی و آمارهای مرتبط با موضوع تحقیق براساس دوره‌های زمانی و به روش مطالعه کتابخانه‌ای موردبررسی قرار گرفت و در مرحله بعد این یافته‌ها به‌منظور تکمیل و پالایش در اختیار خبرگان قرار داده و نظرات آن‌ها ثبت شد. نتایج حاصل در یک فرایند رفت و برگشتی دلفی و همچنین چندین پنل‌ خبرگی موردبحث و بررسی قرار گرفت. درنهایت 7 پیشران توقف خام‌فروشی نفت تا افق 1414 با رای و نظر خبر‌گان شناسایی و توسط تیم پژوهش از نظر نقش، وزن و حتی حالت‌های مختلف عدم‏قطعیت در 15 سال آینده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. این پیشران‌ها عبارت‌اند از: ساختارها و رویکردهای سیاسی مدیریتی، ساختار و مختصات اقتصادی کشور، میزان و الگوی مصرف داخلی نفت، توسعه سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی و پالایشی، تحریم، قیمت جهانی نفت و فناوری. این تحقیق به تصمیم‌گیران و خط‌مشی‌گذاران پیشنهاد می‌دهد برای تحقق سناریوی توقف خام‌فروشی نفت می‌بایست توجه ویژه‌ای به هر پیشران، به‌ویژه پیشران‌هایی که در سطح ملی کنترل قابل‌توجهی بر روی آن‌ها وجود دارد، داشته باشند.

identifying the driving forces of stopping crude oil sale in iran: to 2035

economic dependence to oil revenues has been causes of iranian economic fluctuations and in last years, applying international sanctions has created more problems for iran. so, the government has adopted a new policy to solve this problem. base on the new policy, crude oil sale must be stopped to 2035 and instead of that, maximizing added value through increase in exporting petrochemicals products and oil products be achieved. because of complexity of oil issues and uncertainty about the futures, old long term planning methods are not reliable anymore and decision making and planning for future have got much more difficult. in this circumstance future studies methods can be facilitator. identifying key factors, driving forces, uncertainties and scenarios can help policy makers to make robust decisions. so, this research set to identifying the driving forces for scenarios of stopping crude oil sale to 2035..