تحلیل فضایی عوامل موثر بر رشد اقتصادی با تاکید بر تجارت

بررسی عمده مطالعات انجام شده در زمینه عوامل موثر بر رشد اقتصادی نشان می‌دهد نادیده گرفتن بحث اثرات وابستگی فضایی کشورها بر همدیگر، منجر به برآوردهای اریب و ناکارا و نتایج نادرست خواهد شد. یک کشور در فرایند رشد اقتصادی نخست تحت تاثیر موقعیت مکانی، شرایط داخلی و توانمندی‌های خود و سپس تحت تاثیر عملکرد کشورهای مجاور و شرکای تجاری قرار می‌گیرد که اثرات سایر کشورها بر رشد یک کشور تحت عنوان اثرات فضایی و وابستگی فضایی مطرح می‌شود. از این رو، این مطالعه به بررسی عوامل موثر بر رشد اقتصادی با بکارگیری روش پانل پویای فضایی در دو گروه کشورهای توسعه یافته (عضو سازمان همکاری‌ها و توسعه اقتصادی) و کشورهای در حال توسعه (عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو) طی دوره زمانی 2015-2001 می‌پردازد. نوآوری این پژوهش در بکارگیری ماتریس وزن فضایی پویا برگرفته از تجارت دوطرفه کشورها است که این ماتریس طی زمان متغیر است. در بررسی فضایی مدل رشد، وجود اثرات سرریز مثبت رشد از یک کشور به شرکای تجاری‌اش در هر دو کشور توسعه یافته و در حال توسعه تایید شد. طبق مقایسه نتایج، فقط عامل سرمایه فیزیکی بر بهبود رشد کشورهای در حال توسعه اثرگذار بوده است، در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته علاوه بر سرمایه فیزیکی دو عامل سرمایه انسانی و تجارت زمینه رشد بیشتر را فراهم نمودند. به منظور بهره‌گیری از اثرات مثبت تجارت در ارتقا رشد اقتصادی کشورهای عضو اکو، پیشنهاد می‌شود ایجاد تغییرات سیاستی و نهادی در برنامه‌های توسعه اقتصادی مدنظر قرار گیرد.

Spatial Analysis of Factors Affecting Economic Growth with Emphasis on Trade

In most previous studies concerning investigation of factors affecting economic growth, spatial dependencies have been ignored which would result in biased and inconsistent estimates. At first, economic growth of a country is influenced by its own geographical, internal conditions and capabilities then affected by the spillover effects of neighboring countries and its trading partners, which these influences by others on growth of a country are called spatial effects and spatial dependencies. Therefore, this study examines the factors affecting economic growth by using the spatial dynamic panel method in both developed countries (members of the Organization for Economic Cooperation and Development) and developing countries (members of the Economic Cooperation Organization) during the 20012015 period. The innovation of current research is to use dynamic matrix derived from bilateral trade of countries, which varies over time. By estimating spatial growth model, positive spillover effects from one country to its trading partners have been confirmed in both developed and developing countries. By comparing the results, only the physical capital factor has contributed to improving the growth of developing countries, while in developed countries, in addition to physical capital, two factors including human capital and trade have provided further growth. In order to capture positive effects of trade on advancing economic growth of ECO countries, it has been suggested to consider political and institutional changes in economic development programs.