تعامل ساختار مرکز پایتخت و جلفای نو در توسعه اصفهان در دوره شاه‌عباس اول

هسته اولیه محله جلفای اصفهان با حمایت شاه‌عباس اول (996-1038ق) توسط تجار و افراد سرشناس ارمنی ساخته شد و به‌تدریج توسعه و اعتبار یافت. این محله بزرگ که در گزارش جهانگردان از آن با عناوین «شهرک»، «دهکده» و «محله» یاد شده، در تنوع و ترقی پایتخت نقش موثر داشت. شکل هندسی و ساختار آن با بخش‌هایی از توسعه پایتخت قابل مقایسه و حاکی از گونه‌ای تاثیرپذیری و تاثیرگذاری است. شناخت شکل این ساختار به‌عنوان منابع الهام‌بخش و اثرگذار در همبستگی بیشتر طرح‌های شهری از جمله مرمت شهری جلفای نو می‌تواند پرکاربرد باشد. این پژوهش در پی پاسخ دادن به این پرسش است که اصول مشترک توسعه و ساختار کالبدیفضایی پایتخت و جلفای نو چه بوده است؟ بررسی ریخت دو ساختار کالبدی-فضایی اصفهان و جلفای نو در مقام پایتخت شاه‌عباس اول، شناسایی اصول مشترک و تبیین آن اصول، هدف پژوهش است. این پژوهش در چارچوب مطالعات کیفی و روش آن تاریخی-تفسیری و تحلیلی است. گردآوری داده‌ها از مطالعات پژوهش‌های معاصر، متون و اسناد تاریخی حاصل شده است. یافته‌های پژوهش، اصول پنج‌گانه‌ای را از شواهد ساختاری و متون تاریخی استخراج می‌کند که شامل لایه‌های متعدد موثر بر ریخت ساختارهای مذکور و همبستگی میان اجزا آنها است. نتیجه پژوهش حاکی از وجود ارتباط معنایی ساختاری میان هر دو بخش به‌عنوان جزءهایی از یک طرح کلی است.هسته اولیه محله جلفای اصفهان با حمایت شاه‌عباس اول (996-1038ق) توسط تجار و افراد سرشناس ارمنی ساخته شد و به‌تدریج توسعه و اعتبار یافت. این محله بزرگ که در گزارش جهانگردان از آن با عناوین «شهرک»، «دهکده» و «محله» یاد شده، در تنوع و ترقی پایتخت نقش موثر داشت. شکل هندسی و ساختار آن با بخش‌هایی از توسعه پایتخت قابل مقایسه و حاکی از گونه‌ای تاثیرپذیری و تاثیرگذاری است. شناخت شکل این ساختار به‌عنوان منابع الهام‌بخش و اثرگذار در همبستگی بیشتر طرح‌های شهری از جمله مرمت شهری جلفای نو می‌تواند پرکاربرد باشد. این پژوهش در پی پاسخ دادن به این پرسش است که اصول مشترک توسعه و ساختار کالبدی-فضایی پایتخت و جلفای نو چه بوده است؟ بررسی ریخت دو ساختار کالبدی-فضایی اصفهان و جلفای نو در مقام پایتخت شاه‌عباس اول، شناسایی اصول مشترک و تبیین آن اصول، هدف پژوهش است. این پژوهش در چارچوب مطالعات کیفی و روش آن تاریخی-تفسیری و تحلیلی است. گردآوری داده‌ها از مطالعات پژوهش‌های معاصر، متون و اسناد تاریخی حاصل شده است. یافته‌های پژوهش، اصول پنج‌گانه‌ای را از شواهد ساختاری و متون تاریخی استخراج می‌کند که شامل لایه‌های متعدد موثر بر ریخت ساختارهای مذکور و همبستگی میان اجزا آنها است. نتیجه پژوهش حاکی از وجود ارتباط معنایی ساختاری میان هر دو بخش به‌عنوان جزءهایی از یک طرح کلی است.

The Interaction of the Structure of Capital Center and the NewJulfa in Urban Development of Isfahan during Shah Abbas (I) Era

Evolving the planning and image of Isfahan, the foundation of a new life of capital for the grownup population, immigrants and various minorities occurred in Shah Abbas (I) era. NewJulfa which its original core was built by the merchants and prominent Armenians under Shah’s support, was gradually developed and added to its credibility. This large neighborhood, which is introduced as a “town”, “village” or “neighborhood” in Safavid tourists’ reports, played a significant role as a part of the new structures of the Safavid capital in its diversity and advancement. The geometry of NewJulfa form and its physicalspatial structure is comparable with the new parts of the capital’s development. Identifying the common features of the physicalspatial structure of the new constructions would be advantageous to correlate restoration projects, including the urban restoration of NewJulfa, as an inspirational and effective source. The research seeks to determine mutual physicalspatial structural principles of the capital center and the NewJulfa. Understanding the morphology of two physicalspatial structures of new Isfahan and the NewJulfa and recognizing their mutual principles is the purpose of this research. Research is following the framework of qualitative studies and the methodology of historicalinterpretive and analytical research. Not only historic documents and texts, but also contemporary researches are covering the needed tools and materials. Regarding the morphology literature, French school seeks for different layers influencing urban morphology. The first layer contains the elements of physicalspatial structure including gates, ways, bridges, natural factors, specific architectural and urban elements, route networks and the regularity of block divisions. On the other hand, the context of Isfahan with its natural, cultural and spatial background had to become a competitive capital with powerful states due to the will of Shah. The intellectual, social and political layers which affect the morphology of the Safavid Isfahan can be searched through the historic texts. The different layers are subsets of the principles that research is looking for. Two mentioned structural characteristics show semantic structural relations explaining the use of common morphology ideas. Five principles were discovered in the findings including: symbolic principles, managinggoverning principles, culturalsocial principles, morphologic principles and landscape principles. The symbolic principles represent the right choice of Isfahan as the Shi’i capital, which has the ability to exemplify religiousphilosophical concepts in its structure, and at the same time experiencing the admission of the culture of immigrants. The managinggoverning principles based on Shah Abbas’s orders and actions include direct monitoring of the design and implementation of projects, invitations and encouragement of the officials to participate in the capital construction. Socialcultural principles indicate paying attention to social activities, which also encouraged the participation of the wealthy people in construction projects. The morphological principles implies how the elements of the physicalspatial structure are influenced by the formation and relations between the components of the structure. The landscape principles reflect the cultural signs of both the immigrant and habitants communities while displaying specific visions and meaningful perspectives on the spatial structure and urban landscape.