بررسی زمینه‌ها و ساختار تزیینات هندسی در آثار هنری ایران دوره سلجوقی

نقوش درهم‌بافتۀ هندسی، وجه مشترک بسیاری از تزیینات عصر سلجوقی است که هرچند در برخی از تالیفات مورخان هنر اسلامی به‌عنوان ویژگیِ هنر این عصر مورد تاکید قرار گرفته است، غالباً به دلیل تمرکز این منابع بر توصیفی کلی، بهره‌گیری از آنها به منظور شناخت دقیق ویژگی‌های این ساختار هندسی و درک تفاوت آن با اسلوب‌های به‌کار رفته در دیگر ادوار تاریخی را دشوار می‌سازد. از این رو، شناخت و تبیین ویژگی‌ها و جستجوی زبان هندسی موجود در تزیینات هنر سلجوقیان بزرگ، به‌عنوان یکی از خصوصیات هنر این دوره، هدف اصلی این پژوهش است. پژوهش حاضر با به‌کارگیری روش توصیفیتحلیلی و گردآوری، تنظیم و دسته‌بندی اطلاعات تاریخ هنری و همچنین مراجعه به آثار، پیاده‌سازی نقوش و جستجوی اسلوب‌های ترسیمی و مطابقت آنها، تنظیم می‌گردد. گام نخست، بررسی و توضیح اسلوب هندسی شبکه است که در هنر دوران ماقبل سلجوقی نیز به چشم می‌خورد و پس از آن بررسی الگوی نوظهور هندسۀ پرگاری و شکوفایی و گسترش آن در عصر سلجوقی است. نتایج حاصل از پژوهش نشانگر به‌کارگیری این دو الگوی کهن و نو در کنار یکدیگر است که در هنر و معماری عصر سلجوقی، ساختار تزیینات هندسی این دوره را شکل داده است.