الگوی قرآنی سلامت روان بر اساس مولفه های مثبت نگری مبتنی بر تحلیل محتوای قرآن کریم در دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان

قرآن ‌کریم مرجع کامل مثبت‌نگری و راهنمای عمل انسان در دستیابی به سلامت ‌روان است. زیست مومنانه و عمل به آموزه‌های قرآنی آرام‌ترین، شادترین و رضایت‌مندانه‌ترین نوع زندگی برای انسان را به‌دنبال دارد. فرضیات اساسی روان‌درمانگری سنتی مکاتب مختلف بر دیدگاه انسان‌شناسی آن‌ها مبتنی است که عمدتاً توجه به نقاط منفی وجودی مانند بیماری‌ها و آسیب‌های روانی و در بُعد مثبت‌نگری به کسب حداکثر بهزیستی ذهنی و لذت‌طلبی معطوف است. اینکه در الگوی مشاوره‌ای مثبت‌نگری چندبُعدی قرآن ‌کریم سلامت ‌روان‌ و نحوۀ حصول به آن چگونه تبیین می‌‌شود، امکانی است که مقالۀ حاضر درصدد پاسخگویی به آن است. داده‌های پژوهش با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مولفه‌های مثبت‌نگری آیات قرآن ‌کریم در چهار مضمون (ارتباط با خدا، خود، دیگران و طبیعت)؛ در چهار مقوله اصلی (ایمان، شناخت نفس، فضائل انسانی بین‌فردی و ادراک حضور خالق) و در 31 مقوله فرعی به‌صورت هدفمند از400 آیه شریف قرآن ‌کریم انتخاب و با استفاده از ترجمه تفسیر‌المیزان در مقولات اشاره‌شده کدگذاری شد. سپس میزان نسبت روایی محتوایی (cvr) متخصصان در تمامی‌ مولفه‌ها بین 77درصد تا 92درصد و برای شاخص روایی محتوایی (cvi) بین 88درصد تا 96درصد استخراج شد. یافته‌ها نشان داد مولفه‌های مثبت‌نگری آیات قرآن ‌کریم مبنای مناسبی‌ برای تبیین پدیده‌های‌ روان‌شناختی و سلامت ‌روان است که در چارچوب رابطۀ چهارگانه و با محوریت ایمان و دلبستگی به خداوند، او را در دستیابی به سلامت ‌روان هدایت می‌کنند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که مولفه‌های مثبت‌نگری و اثربخشی آن در تامین سلامت ‌روان در قرآن موجود و به‌خوبی تبیین شده است. با استناد به این زمینه، الگوی مشاوره‌ای مثبت‌نگری مبتنی‌برآموزه‌های‌ اسلامی ایرانی تدوین و اعتباریابی شد.

a positive psychotherapy model: the possibility the explanation and enhancement of mental health based on positive thinking components derived from content analysis of the holy quran among student-teachers at farhangian university

the holy quran functions as an comprehensive resource for fostering positive thinking and serves as a guide for individuals pursuing mental well-being. adhering to faith and following quranic principles results in a life characterized by tranquility, happiness, and fulfillment. traditional psychotherapy’s foundational theories, across various schools, are largely informed by anthropological viewpoints that emphasize negative existential concerns, such as mental disorders and psychological distress. in contrast, positive thinking aims to enhance mental wellness and promote hedonistic pursuits. this study seeks to investigate how mental health and its pathways are represented within a multidimensional positive counseling framework derived from the quran. data were gathered through qualitative content analysis of positive thinking elements found in quranic verses, which were organized into four themes (relationship with god, self, others, and nature), four primary categories (faith, self-awareness, human virtues in interpersonal relationships, and consciousness of the creator’s presence), and 31 subcategories from a selection of 400 verses from the holy quran. these elements were systematically coded utilizing the translation of tafsir al-mizan. the content validity ratio (cvr) evaluated by experts ranged from 77% to 92%, while the content validity index (cvi) varied from 88% to 96%. the results suggest that the components of positive thinking articulated in quranic verses offer a robust foundation for understanding psychological phenomena and mental health, anchored in a fourfold relationship centered on faith and devotion to god. consequently, it can be concluded that the elements of positive thinking and their role in promoting mental health are effectively delineated within the quran. a positive counseling model based on islamic-iranian teachings was subsequently developed and validated within this framework.