تحلیل انتقادی تفاسیر تربیتی معاصر

تربیت قرآنی مطمئن‌ترین برنامه برای رشد همه جانبه آدمی است که بر اساس توحید و عبودیت خداوند متعال بنا شده و بر فطرت، اختیار، عقلانیت و معرفت‌پذیری انسان تکیه دارد. بدین منظور عده‌ای درصدد این برآمدند که قرآن را از دریچه تعلیم و تربیت تفسیر کنند، روش تفسیر تربیتی یک روش علمی اجتهادی است مبتنی بر گردآوری آیات مرتبط، منظومه سازی آیات، نظام سازی و استخراج قواعد کلان که هدفش؛ کشف مقاصد و مدالیل آیاتی است که می‌تواند تغییری در ساحت بدن، ذهن، روح و رفتار متربی ایجاد کند. این نوع تفسیر آسیب‌هایی هم‌چون عدم صلاحیت مفسر و عدم پایبندی به مبانی را دارد که منجر به تفسیر رای خواهد شد. برخی از تفاسیر ترتیبی نکات تربیتی پر رنگ‌تری دارند، لکن بنای بر این‌که تفسیرشان تربیتی باشد نداشته‌اند به صورت نمونه: المنار، مهر و... و برخی با عنوان تربیتی به نگارش درآمده‌اند مثل: «نخستین‌تفسیر‌تربیتی» اثر حسین میرزاخانی؛ «التفسیر التربوی» اثر دکتر انور الباز؛ «تفسیر القرآن المرتب منهج للیسر التربوی» اثر دکتر اسعد احمد علی که هر سه تفسیر ضعف‌های جدی چون رویکرد غیر تربیتی بر خلاف نام‌‌شان، تفسیر ناقص قرآن و... دارند. از معروف‌ترین تفاسیر موضوعی تربیتی موجود: «تفسیر موضوعی تربیتی» اثر دکتر علیرضا اعرافی؛ «تفسیر موضوعی میان رشته‌ای قرآن و علوم: قرآن و تربیت» اثر دکتر رضایی اصفهانی؛ «ملامح التفسیر التربوی للقرآن الکریم» اثر ابراهیم بن سعید الدوسری؛ «التفسیر التربوی للقرآن الکریم» اثر هاشم ابو خمسین است. در دو تفسیر اخیر به معرفی اجمالی مفسر بسنده شد اما به تفاسیر موضوعی نخست، اجمالا پرداخته و محاسن و معایب‌شان بررسی گردید.