بررسی ویژگی‌های زمین‌شیمیایی و کانی‌شناسی دایک‌های همراه با کانی‌سازی مس در جنوب‌خاوری اردستان (شمال‌خاوری اصفهان)

منطقه بررسی‌شده اردستان در شمال‌خاوری اصفهان و در حاشیه بیرونی کمان آتشفشانی ارومیهدختر جای دارد. در این منطقه، کانه‏زایی مس همراه با دایک‏هاست و کانه‏زایی به‌صورت سولفیدی (کالکوسیت، کالکوپیریت و بورنیت) و اکسیدی (مالاکیت و آزوریت) است. بررسی‌های صحرایی، سنگ‌نگاری و زمین‌شیمیایی در این منطقه، دو گروه دایک گوناگون را نشان می‏دهد. دایک‏های گروه اول روند شمال‌باختری جنوب‌خاوری دارند و از گابرو دانه‏ریز ساخته شده‏اند. دایک‏های گروه دوم روند کمابیش خاوری‌ باختری دارند و از جنس گابرو و پیروکسن دیوریت هستند. از دیدگاه زمین‌شیمیایی، دایک‏ها دارای sio2 از 45/8 تا 52/8درصد وزنی، mgo با میانگین 6/9درصد وزنی، na2o+k2o با 5/6درصد وزنی و نسبت al2o3/tio2 برابر 16/8معرفی می‏شوند. همه دایک‏ها، دارای سرشت آلکالن بوده و به مفهوم وسیع‏تر، با محیط زمین‏ساختی پشت کمان همراه با تحولات شیمیایی در خاستگاه ماگما وابسته هستند. دایک‌های گروه دوم در برابر دایک‏های گروه اول، ‏ از عنصرهای ba، sr، rb، k، zr، nb، ti، cr و ni غنی‌شدگی نشان می‏دهند. دایک‏های گروه اول از یک گوشته تغییریافته فرورونده در مرحله کمان نابالغ پدید آمده‌اند و دایک‏های گروه دوم دارای خاستگاه گوشته آستنوسفری غنی‏شده در مرحله کمان عادی هستند. همبستگی اندکی میان عنصر مس با عنصرهای فرار در ترکیب دایک‏ها دیده می‌شود. به‌طورکلی، نیروهای زمین‌ساختیِ مشابه عامل کنترلی مهمی در پیدایش دایک‏های گروه دوم (خاوری باختری) به‌همراه کانی‏سازی هستند.