ویژگی های زمین شیمیایی بازالت های باختر خاش (جنوب‌ خاوری ایران): رهیافتی به سرشت خاستگاه گوشته‌ا‌ی

مخروط‌ها و روانه‌های بازالتی تکزاد (مونوژنیک) در باختر شهرستان خاش، بخشی از کمان آتشفشانی شمالمکران هستند که در پی فرورانش سنگ‌کره اقیانوسی عمان به زیر سنگ‌کره قاره‌ای اوراسیا پدید آمده‌اند. مقدار بالای al2o3 16/5تا 19/04درصد وزنی) و cao (8/4 تا 12/05درصد وزنی) همراه با محتوای k2o (0/5 تا 1/1 درصد وزنی)، آنها را در گستره بازالت‌های کالک‏‌آلکالن پتاسیم‌متوسط جای می‏‌دهد. این سنگ‌ها دارای ویژگی‌های شناخته‌شده بازالت‌های حاشیه‌های فعال قاره‌ای ( مانند: غنی‌شدگی از نسبت‌های lile/hfse، lile/lree، lree/hree و تهی‌شدگی از عنصر‏‌های zr، tb، و nb) هستند. در این بازالت‌ها،‌ نسبت‌های rb/zr، ba/la و la/yb به‌ترتیب بیش از 19، 4/86 و 10 برابر این نسبت‌ها در ترکیب بازالت‌های nmorb است. برپایه نتایج به‌دست‌آمده از الگو‌سازیِ ذوب، بازالت‌هایی که ترکیب آنها به ترکیب ماگمای اولیه نزدیک است، پیامد ذوب (نزدیک به 2 تا 10 درصد ذوب) پریدوتیتِ گوه گوشته‌ای غنی‌شده هستند. ورود سیال‌های پدیدآمده در فرورانش، رسوب‌ها و آبدهی لبه فرورونده، پریدوتیت‌های گوه گوشته‌ای را از عنصر‏‌های lil و lre غنی کرده‌اند. همخوانی معکوس میان th/la در برابر sm/la و جای‌گرفتن این بازالت‌ها در گستره ترکیبی میان میانگین جهانی رسوب‌ها (gloss) و morb (در نمودار pb/ce در برابر th/nb) نشان‌دهنده مشارکت رسوب‌های روی پوسته فرورونده در پیدایش این بازالت‌هاست. برپایه الگوی آمیختگی دوتایی، میزان مشارکت رسوب‌ها در پیدایش این بازالت‌ها تا 16درصد برآورد می‏‌شود. افزون‌بر‌این، تهی‌شدگی از نسبت pb/ce (1/6 تا 1/1) در برابر ترکیب oib (بیش از 20) می‏‌تواند نشانه مشارکت سیال‌های پدیدآمده از آبدهی لبه فرورونده باشد.

Geochemical characterization of basalts from west of Khash (SE Iran): an approach to the nature of the mantle source

Monogenic basaltic cinder cones and lava flows from west of Khash are part of volcanic arc of northern Makran, formed as a result of subduction of Oman oceanic lithosphere beneath the Eurasian plate. The basalts belong to mediumK calcalkaline series as they contain high Al2O3 (16.5 19.04 wt. %) and CaO (8.4 12.0 wt. %) and moderate amounts of K2O (0.5 1.1 wt. %). They share arc geochemical features such as high LILE/HFSE ([Rb/Zr]NMORB up to 19) LILE/LREE ([Ba/La]NMORB up to 4.86) and LREE/HREE ([La/Yb]NMORB up to 10), and depletion of Ta, Nb, Zr, and Ti relative to NMORB. Partial melting models indicate that nearprimary basalts were derived from an enriched source type mantle wedge peridotite after low to medium degrees (210%) of partial melting. This source peridotite was enriched in LREE and LILE, by subduction derived fluids in the suprasubduction zone. Negative correlation of Th/La vs. Sm/La, and relationships between Pb/Ce and Th/Nb values of the studied basalts which are between two end compositions of global subducting sediment (GLOSS) and NMORB are indicative of significant contribution of subducting sediments to the genesis of the basaltic rocks. Estimates made using binary mixing model are indicative of about 16% of sediment participation in the magma genesis. Low Pb/Ce ratio (1.6 11.1), compared to OIB (>20) may be a signature of participation of fluids resulted from dehydration of the subducting slab