ولکانیسم همزمان با برخورد کواترنری در شمال پهنه سنندج-سیرجان، ماگماتیسم در یک فلات فعال کوهزایی

ولکانیسم کواترنری شمال پهنه سنندج-سیرجان در غرب ایران، جزیی از مجموعه گسترده ماگماتیسم همزمان با برخورد فلات مرتفع ایرانی-ترکی است. این فلات بخش فعالی از پهنه قاره‌ای عربی-اوراسیایی است. گدازه‌های بازیک (بازانیت‌ها، هاوائیت‌ها و بازالت‌های آلکالن) همسو با روند زمین‌درز بیتلیس-زاگرس (شمال‌غربی-جنوب‌شرقی) فوران یافته‌اند. اغلب گدازه‌های بازیک منطقه قروه و بیجار از عناصر لیتوفیل بزرگ یون (lile) مانند: ba، rb و sr و عناصر خاکی کمیاب سبک (lree) غنی‌شدگی نشان می‌دهند که بازالت‌های تکاب نسبت به سنگ‌های بازالتی دیگر مناطق دارای عناصر خاکی کمیاب سبک کمتری هستند. میزان la/nb همه گدازه‌ها بیشتر از یک است و نسبت‌های ایزوتوپی sr-nd این بازالت‌ها، ویژگی‌های منشا گوشته‌ای را نشان می‌دهد. بی‌هنجاری منفی nb و تفریق عناصر lil در این سنگ‌ها می‌تواند ناشی از جز به جز شدگی کانی‌ها (ریشتریت پتاسیم‌دار و روتیل) در منشا باشد. از ویژگی‌های ژئوشیمیایی سنگ‌های منطقه می‌توان چنین استنباط نمود که این سنگ‌ها از ذوب اندک گوشته لیتوسفری ضخیم اوراسیا در زیر فلات ایرانی-ترکی منشا شده‌اند. سازوکارهای لایه‌شدگی لیتوسفر یا شکست قطعه با توجه به چنین ضخامتی (حدود 150 تا 200 کیلومتر) از گوشته لیتوسفری و متاسوماتیزه این منطقه، توجیه قابل قبولی بر ذوب بخشی این گوشته و سرانجام فرازش ماگما در منطقه مورد مطالعه نیست و تشکیل گدازه‌های کردستان ناشی از ذوب‌شدگی گوشته متاسوماتیزه در زیر این منطقه است که شاهدی بر فرورانش تتیس به زیر حاشیه ایران (اوراسیا) پیش از برخورد است.