پتروگرافی، ژیوشیمی و سن‌سنجی گرانیتویید تخت باز، شمال‌غربی بیرجند، خاور ایران

گرانیتویید تخت باز در شمال‌غربی بیرجند، در مجاورت مجموعه‌ای از سنگ‌های آذرآواری مرکب از توف، توف مارنی و برش رخنمون دارد. بر اساس مطالعات پتروگرافی و تجزیه عناصر اصلی، این توده آلکالی‌گرانیت تا گرانیت است. بافت‌های متداول در این سنگ‌ها، گرانولار، گرافیک، میرمکیتی، گرانوفیریک و پرتیتی است. کانی‌های سازنده اصلی شامل: فلدسپار‌ پتاسیم (اورتوکلاز و میکروکلین پرتیتی)، کوارتز و پلاژیوکلازهای سدیک هست. بیوتیت تنها کانی مافیک این سنگ‌ها است. زیرکن، اسفن و اکسید آهن کانی‌های فرعی را می‌سازد. بیوتیت به کلریت و فلدسپار‌ها به سریسیت، کربنات کلسیم و کانی‌های رسی دگرسان شده‌اند. سن‌سنجی با روش زیرکن-اورانیوم-سرب، سن توده گرانیتوییدی را 6/0±7/55 میلیون سال (اوایل ایوسن) تعیین نمود. این مجموعه سنگی از نظر شیمیایی دارای مقادیر بالای مجموع آلکالی‌ها، fe/mg، ga/al، hf، ree (به جز eu)، sio2 و zr و مقادیر پایین ba، cao، mgo، p2o5 و sr است. این ویژگی‌ها به همراه نمودارهای ژیوشیمیایی بیانگر این است که گرانیتویید تخت باز از نوع a پس برخوردی (تیپ a2) است. این مجموعه می‌تواند از ذوب پوسته قاره‌ای در یک سیستم کششی پس از برخورد بلوک‌های قاره‌ای لوت و افغان در خاور ایران مشتق شده باشد.