سنگ‌نگاری و سنگ‏‌زایی دایک‏‌‏‌های اسپسارتیتی منطقه منور (استان آذربایجان شرقی)

در شمال روستای منور، 35 کیلومتری باختر تبریز، دو دایک اسپسارتیتی در میان آندزیت‏‌ها و سنگ‏‌های آذرآواری با سن پلیوکواترنری تزریق شده‏‌اند. بافت غالب این سنگ‏‌ها میکرولیتیک پورفیری است و بیشتر از فنوکریست‏‌های آمفیبول، کلینوپیروکسن و بیوتیت در زمینه‏‌ای از میکروفنوکریست‏‌های پلاژیوکلاز و آلکالی‏‌فلدسپار تشکیل شده‏‌اند. در این‏‌ اسپسارتیت‏‌ها، بیوتیت ترکیب فلوگوپیت- استونیتی دارد و آمفیبول این سنگ‏‌ها ترکیب مگنزیوهاستینگسیتی نشان می‌دهد. فلدسپار این سنگ‏‌ها نیز ترکیب آنورتوکلاز تا الیگوکلاز دارد. ترکیب کلینوپیروکسن‏‌های اسپسارتیت‏‌های منور دیوپسید است و در فشار 4 تا 6 کیلوبار و دمای 1100 تا 1200 درجه‌ سانتیگراد پدید آمده است. برپایه‌ بررسی‏‌های زمین‏‌شیمیایی دایک‏‌های اسپسارتیتی منور در گروه لامپروفیرهای کالک‏‌آلکالن رده‏‌بندی می‌شوند و ترکیب آلکالی‌بازالتی دارند. الگوی نمودار عنصرهای خاکی کمیاب این دایک‏‌ها روند نزولی دارد و عنصرهای خاکی کمیاب سبک غنی‏‌شدگی چشمگیری نسبت به عنصرهای خاکی کمیاب سنگین نشان می‏‌دهند. این ویژگی‌ها گویای پیدایش ماگمای اسپسارتیت‏‌ها در پی درجه‌ کم ذوب‏‌بخشی گوشته است. ماگمای مادر اسپسارتیت‏‌های منور از ذوب‏‌بخشی 5 تا 15 درصدی گوشته‌ای گارنت لرزولیتی پدید آمده که دچار آلایش پوسته‏‌ای شده است. محیط پیدایش آنها نیز کمان پسابرخوردی حاشیه‌ فعال قاره‏‌ای بوده است.

study of petrography and petrogenesis of monavvar area spessartite dykes (east azerbaijan province)

many lamprophyric dykes’ outcrops are found in azerbaijan (in the northwest of iran). these dykes which were the subject of many studies are including camptonite dykes in misho mountain, kersantite dykes of goye-poshti mountain of maragheh, camptonite and sannaite dykes in horand, minette dykes of varzeghan, minette dykes of marand, minette dykes of khoy, and minette dykes of saray volcano.for the first time, amel (1994) reported the occurrence of lamprophyre in the monavvar region. according to him, this lamprophyre is spessartite and has calc-alkaline affinities. in this study, we performed a detailed petrographic study of this lamprophyre. besides, by using clinopyroxene mineral chemistry and whole rock chemistry, we try to investigate the petrogenesis of these lamprophyres from different aspects.general geologymonavvar region is located in the east azerbaijan province of iran. monavvar region is a part of the alborz-azarbaijan zone. field observations show two spessartite dykes intruded in the andesitic lavas of the studied region. the age of andesitic lava and spessartite dykes is plio-quaternary because the andesitic lava intruded in pliocene pyroclastic lava. spessartite has a blackish-brown color in the hand specimens.petrographythe main petrographic texture of these lamprophyres is the porphyry texture. the major minerals are plagioclase microliths (10-15 volume %), orthoclase (5-10 volume %), hornblende phenocrysts with burnt rim (40-50 volume %), clinopyroxene (>20 volume %), and biotite (10-15 volume %). the accessory minerals include zircon, sphene, and apatite.the plagioclase has higher content than orthoclase and both of these minerals could be seen only as microlith. regarding the nomenclature scheme of le maître (2002), these features indicate that these lamprophyres are spessartite.mineral chemistrythe mineral chemistry of amphibole shows a magnesio-hastingsite composition. however, biotite is phlogopite-eastonite and feldspars are orthoclase and oligoclase in composition.discussionmineral chemistry of clinopyroxene studiesthe clinopyroxenes are in the field of quad in the q-j diagram and diopside in the en-fs-wo diagram.according to the alvi+2ti+cr-aliv+na diagram for clinopyroxenes, monavvar spessartite has occurred in almost the stable and low oxygen fugacity status.  based on soesoo (1997), the clinopyroxenes were crystalized under 1100-1200 ℃ and 2-6 kbar. the chemical composition of clinopyroxenes indicates subduction-related volcanic arcs and within-plate tholeiitic environments.whole rock geochemistry of monavvar spessartitemost lamprophyre samples are plotted in the trachybasalt field on the total alkali (k2o+na2o) versus silica (si2o) classification diagram. they show alkali basalt composition on the zr/ti2o-nb/y plot.  k2o-si2o diagram classified them as calc-alkaline lamprophyres.ree geochemistryin the spider diagram of studied samples, nb and ti show a distinctive negative anomaly, and u, la, k, th, and ba show a positive anomaly. hfses depletion and liles enrichment of samples are characteristics of shoshonitic and calc-alkaline magma. negative nb and ti anomalies could be a result of ti-bearing mineral segregation or high oxygen fugacity. liles enrichment could indicate that aqueous fluid is present during magma-forming processes or crustal contamination during magma evolution. y depletion could happen as a result of amphibole segregation.  all samples show highly fractionated steep ree patterns which means a distinctive enrichment of lrees relative to hrees. lrees enrichment occurs as a result of small degrees of magma partial melting. however, this feature is a character of shoshonitic and calc-alkaline magma. the ree pattern of monavvar spessartite does not show an eu anomaly. in the basic rocks, concurrent crystallization of amphibole and plagioclase caused a lack of eu anomaly.