تنوع زمین ‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی ائوسن منطقه‌ کهک (جنوب قم): شاهدی بر شرایط مختلف ذوب گوشته در کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر

منطقه‌ کهک (جنوب قم) بخشی از کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر است. واحدهای آتشفشانی ائوسن میانی - بالایی، دربردارنده‌ حجم چشمگیری بازالت هستند. این سنگ‌ها سرشت کالک‌آلکالن دارند و شواهد زمین‌شیمیایی آنها، مانند آنومالی مثبت عنصرهای ناسازگار متحرک (مانند rb، k و ba) و تهی‌شدگی نسبی عنصرهای ناسازگار نامتحرک (مانند zr، ti، nb و ta) نشان‌دهنده‌ ماگماتیسم فرافرورانشی در یک محیط حاشیه‌ فعال قاره‌ای است (0/48- 0/16=ta/yb). برپایه‌ پراکندگی نمونه‌ها در نمودارهای تغییرات، تنوع تمرکز عنصرهای کمیاب (10/4-2/5=lan/ybn؛ 29-211=ba/nb) و شکل متمایز الگوی بهنجارشده‌ عنصرهای خاکی کمیاب و نمودارهای عنکبوتی، نمونه‌ها در چند گروه جدا از هم دسته‌بندی می‌شوند که گمان نمی‌رود از طریق فرایندهای تحولی ماگما با یکدیگر رابطه زایشی داشته باشند. از سوی دیگر، تمرکز عنصرهای کمیاب (0/2-0/58=nb/la) نشان‌دهنده‌ خاستگاه‌گرفتن مذاب از گوشته‌ سنگ‌کره‌ای و دگرسان‌شده‌ زیرقاره‌ای است که در رخساره‌ اسپینل - گارنت لرزولیتی دچار درجات متفاوتِ ذوب‌بخشی از کمتر از 10 تا نزدیک به 20 درصد شده است. برپایه‌ یافته‌های این پژوهش، تغییر شرایط خاستگاه گوشته‌ای مذاب از دلایل اصلی تنوع زمین‌شیمیایی در ماگماتیسم ائوسن منطقه‌ کهک است. افزون‌بر این، پیشنهاد می‌شود در محدوده‌ زمانی ائوسن، فعل و انفعال فرایندهای گوناگون، مانند به عقب برگشتن تخته‌ فرورنده‌ نئوتتیس، صعود گوشته سست‌کره‌ای و آشفتگی دمایی گوشته‌ سنگ‌کره‌ای دگرسان از عوامل اصلی ماگماتیسم گسترده ائوسن در ایران مرکزی و نیز کمان ارومیه-دختر بوده‌اند.

geochemical variations of the eocene volcanic rocksfrom kahak area (south of qom): evidence for different different conditions of mantle melting in the urumieh-dokhtar magmatic arc

the volcanic outputs of the paleogene are the most conspicuous magmatic products in iran and the urmieh-dokhtar magmatic belt (udmb) and as the main manifestations of this magmatism (verdel et al., 2011). they are part of the southern eurasian active continental margin formed by the neotethyan subduction beneath the central iranian microcontinent. geochemically, the magmatism of udmb is mostly calc-alkaline (especially in the eocene), although, towards the oligocene and younger times, alkaline magmatism is also observed (verdel et al., 2011). the magma origin, partial melting conditions, homogeneity/heterogeneity of mantle sources, evolutionary processes, and tectonic setting of the magma formation are some debatable issues. the purpose of the present study is to investigate field relations, geochemical diversity, and mantle source characteristics of the volcanic units exposed in the south of qom (kahak area).