کانی‌شناسی و زمین‌شیمی پهنه‏‌های دگرسانی گرمابی زیر کانسار سولفید توده‎ای آتشفشان‌زاد سرگز، جنوب‌خاوری کرمان

کانسار سولفید توده‎ای آتشفشان‌زاد مس– روی سرگز در پهنة سنندج–سیرجان جنوبی و در جنوب‎خاوری کرمان جای دارد. توالی آتشفشانی–رسوبی سرگز شامل سنگ‎‌های آتشفشانی و آذرآواری با ترکیب مافیک و فلسیک و سنگ‎‌های رسوبی ماسه‏سنگ، آهک و توف‎آهکی با روند شمال‎باختری–جنوب‎خاوری است که کانه‌زایی در سنگ میزبان بازالتی با ماهیت بیشتر توله‌ایتی تا انتقالی رخ داده است. پهنه‌‌های دگرسانی‎ مرتبط با سیستم کانه‎زایی، نشان‌دهندة پهنه‎‌های بالارونده سیال گرمابی هستند و در پایپ دگرسانی با هستة مرکزی سیلیسی و سیلیس ± سریسیتی شناخته می‏شوند که به‌ترتیب به پهنه‎‌های سیلیسی–کلریتی، کلریت– سیلیسی و در نهایت کلریت–سریسیت در حاشیه منتهی می‌شود. دگرسانی گسترده با گسترش کلریت و سریسیت آغاز می‌شود که پس از آن با کلریت، سپس سریسیت و در نهایت با افزایش شدت فعالیت گرمابی در مرکز پهنة دگرسانی، با کوارتز جایگزین شده است. با وجود دگرسانی شدید سنگ‌‌های آتشفشانی، عنصرهای نامتحرک مانند ti و zr اساساً بی‌تغییر به‌جای مانده‎اند که به این ترتیب شناسایی سنگ اولیه و انجام محاسبات تغییرات جرمی ممکن شد. محاسبات تغییرات جرمی نشان می‌دهند به‌طور کلی پهنه‎‌های دگرسانی زیر و اطراف توده‌معدنی با کاهش جرمی مشخص na2o و cao و افزایش جرمی بالایی از mgo، sio2 و k2o همراه هستند. افزایش جرمی si در 5 تا 10 متری زیر عدسی سولفید توده‎ای بالاترین مقدار را دارد. سنگ‎‌های بازالتی کمرپایین به‌شدت سیلیسی‎ شده‌اند که درست زیر عدسی سولفید توده‎ای کانسار سرگز جای دارند و با سیلیس سفید تا خاکستری ریزبلور شناسایی می‎شوند. بررسی‎‌های تغییرات جرمی نشان می‌دهند سنگ‎‌های کمرپایین بازالتی دگرسان‎شدة بلافصل کانسار سولفید توده‌ای نزدیک 90% افزایش در سیلیس داشته‎اند. پهنه‎‌های دگرسانی کلریتی و کلریتی–سریسیتی با غنی‎شدگی از mg و fe و کمی k2o در پهنة کلریتی–سریسیتی و تهی‎شدگی همزمان از na و ca شناخته می‎شوند و پیامد تجزیة کانی‌های کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و شیشة آتشفشانی به کلریت هستند. پهنة دگرسانی سیلیسی±سریسیتی به‌طور ویژه از si و نسبتاً از k2o غنی‎، اما از ca و na و mg به‌شدت تهی ‎شده ‎است. تغییر از دگرسانی کلریتی به سیلیسی و سریسیتی با کاهش ph هنگام رخداد فرایند سیلیسی و سریسیتی‌شدن همراه شده است. شناسایی این پهنه‎‌های دگرسانی کلید اکتشافی در شناسایی دیگر کانسار‌های سولفید توده‎ای آتشفشان‌زاد قدیمی به‌شمار می‌رود.

Mineralogy and geochemistry of hydrothermal alteration zones underlying the Sargaz Volcanic–Hosted Massive Sulfide Deposit, SE of Kerman

The Sargaz Cu–Zn volcanogenic massive sulfide deposit, in the southern Sanandaj–Sirjan Zone, composed of felsic and mafic volcanoclastic, volcanic rocks, with sandstone, limestone and calcareous tuff and NWSE trending. The basaltic host rocks with mostly tholeiitic to transitional affinity host the massive sulfide mineralization. The alteration zones related to mineralization system representing the channels of ascending hydrothermal solutions existing within a footwall alteration pipe, with a central siliceous and quartz–sericite core giving rise to zones of quartz–chlorite, chlorite–quartz, and finally chlorite–sericite (stringer envelope zone) on the margins. Pervasive alteration started with the development of chlorite–sericite subsequently overprinted by chlorite, sericite, and finally quartz as hydrothermal activity intensified in the center of the alteration zone. Despite intense alteration of the volcanic rocks, immobile elements (i.e. Ti, Zr) have remained essentially immobile, which allows identification of the precursors and calculation of mass changes. Mass changes calculated for mafic footwall rocks indicating most of the volcanic rocks in the mine area are strongly depleted in Na2O and CaO, and highly enriched in MgO, Si2O and K2O. The Si content is the largest within 5–10 m of the massive sulfide lenses. Intensely silicified footwall basaltic rocks underlie the massive sulfide lens in Sargaz deposit were characterized by white to grey, microcrystalline silica. Mass change analysis of altered footwall basaltic rocks immediately below the massive sulphide zone shows the SiO2 content increases to about 90%. The chloritic and chlorite–sericite alteration zones were enriched in Fe, Mg, with only small amount of K in the chlorite–sericite zone but depleted in Na and Ca most likely due to the alteration of clinopyroxene, plagioclase, and volcanic glass. The change from chloritization to silicification and sericitization must be accompanied by a reduction in pH during silicification and sericitization. Identification of such alteration patterns can be used as an exploration key in other massive sulfide mineral exploration.