ماگماتیسم بازالتی پالئوزوییک پسین منطقه‌ طارم- ماسوله (البرز باختری): ویژگی‌های شیمیایی سنگ کل و دلالت‌های زمین‌ساختی

منطقه‌ طارم ماسوله (البرز باختری) ‌دربردارنده‌ رخنمون‌های فراوانی از سنگ‌های آتشفشانی پالئوزوییک پسین است. روابط چینه‌شناسی نشان می‌دهد واحدهای آذرین به سن کربونیفر پرمین هستند. برپایه‌ داده‌های شیمیایی سنگ کل، نمونه‌ها ترکیب بازیک (wt.% 50.7 45.3 sio2=) و سرشت آلکالن (wt.% 4.4 1.1 tio2=؛ 2.3 0.9 nb/y=) دارند. افزون‌براین، این سنگ‌ها با ویژگی‌های شیمیایی نزدیک به مذاب‌های اولیه تا مذاب‌های تحول‌یافته شناخته می‌شوند (wt.% 2.5 14.5mgo=). داده‌های عنصرهای اصلی و کمیاب نشان می‌د‌هند تنوع شیمیایی سنگ‌ها بیشتر متاثر از فرایند تبلوربخشی بوده است و فرایندهای خاستگاه گوشته‌ای و آلایش پوسته‌ای چندان موثر نبوده‌اند. الگوسازی تئوریک فرایند تبلور برپایه‌ عنصرهای کمیاب نیز نشان می‌دهد جدایش بلورین الیوین و کلینوپیروکسن نقش بسیاری در تحول شیمیایی مذاب داشته است. ویژگی‌های شیمیایی سنگ‌ها از نظر غنی‌شدگی hfse و نسبت بالای lree/hree (17.5 4.8(la/yb)n=) با ترکیب بازالت جزیره‌‌ اقیانوسی (oib) همخوانی دارد. ازاین رو، ماگماتیسم پالئوزوییک پسین در منطقه‌ طارم ماسوله در جایگاهی درون‌صفحه‌ای (حاشیه‌ غیرفعال قاره‌ای) و متاثر از رژیم زمین‌ساختی کششی روی داده است. ماگماتیسم این زمان در دیگر بخش‌های ایران، مانند ایران مرکزی، سنندج سیرجان و آذربایجان و همچنین، مناطق دیگری از حاشیه شمالی گندوانا (عمان، شمال آفریقا) و چین نیز سرشت ماگماتیسم درون‌صفحه‌ای دارد و به فعالیت‌های پلوم گوشته‌ای/ نقاط داغ و یا زمین‌ساخت کششی همزمان با کافت و مراحل آغازین گسترش اقیانوس نئوتتیس نسبت داده شده است.

Late Paleozoic basaltic magmatismof Tarom- Masuleh area (western Alborz): whole-rock chemical characteristics and tectonic implications

The Tarom Masuleh area (western Alborz) exposes considerable Late Paleozoic volcanic rocks. Stratigraphic relationships indicate that the igneous units are of Carboniferous Permian age. Based on whole rock chemical data, the samples are compositionally basic (SiO2= 45.3 50.7 wt.%) and alkaline (TiO2= 1.1 4.4 wt.%; Nb/Y=0.9 2.3). Furthermore, these rocks are characterized by nearly primitive to evolved compositions (MgO= 14.5 2.5 wt.%). Major and trace elements data show that chemical variations were predominantly controlled by crystal fractionation and, mantle source processes or crustal contamination was not so effective. Trace element theoretical modeling of crystallization process also shows that fractional crystallization of olivine + clinopyroxene has played a major role in the chemical evolution of the melt. The chemical characteristics of the samples in terms of HFSE enrichment and elevated LREE/HREE ratio ((La/Yb)N= 4.8 17.5) are identical to those of oceanic island basalts (OIB). Thus, the Late Paleozoic magmatism of the TaromMasouleh region took place in an intraplate setting (passive continental margin) influenced by the extensional tectonic regime. Coeval magmatism in other parts of Iran, including Central Iran, Sanandaj Sirjan and Azerbaijan, as well as other areas of the northern margin of Gondwana (Oman, North Africa) and China, similarly represent intraplate magmatic signature attributed to the mantle plume and/or hot spot activity or extensional tectonics and rifting concurrent with the early stages of the appearance of the Neotethys Ocean.