سنگ‏‌های آتشفشانی کرتاسه‌ پسین منطقه‌ تالش (البرز باختری): تنوع شیمیایی، شرایط تبلور، هیگرومتری و خاستگاه زمین‌ساختی

در منطقه‌ تالش (البرز باختری) مجموعه‌ ستبر رسوبی آتشفشانی در محیطی ساحلی دلتایی به سن کرتاسه پسین پدید آمده است. مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی دربرگیرنده‌ واحدهای آذرآواری (توف‏‌ها)، روانه‏‌های گدازه (بالشی و توده‏‌ای) و دایک‏‌های بازیک هستند. بیشتر روانه‏‌ها ترکیب بازالتی دارند. از دیدگاه سنگ‏‌نگاری، بازالت‏‌ها تنوع دارند و دربردارنده‌ بازالت‏‌های پلاژیوکلاز فیریک و کلینوپیروکسن فیریک هستند. از دیدگاه ترکیبی، کلینوپیروکسن‏‌ها در گستره‌ اوژیت تا دیوپسید جای می‏‌گیرند. بیشتر پلاژیوکلازها نیز در گستره‌ لابرادوریت تا بیتونیت هستند. در این پژوهش، دما فشارسنجی و هیگرومتری برپایه‌ ترکیب کلینوپیروکسن انجام شده است. داده‌های به‌دست‌آمده از دماسنجیِ نمونه‏‌های گوناگون بازه‌ دمایی 1000 تا 1200 درجه‌ سانتیگراد را نشان می‌دهند. همچنین، داده‌های به‌دست‌آمده از فشارسنجی نشان‌دهنده‌ فشار کمتر از 5/2 کیلوبار و فشار 5/2 تا 6 کیلوبار هستند. این فشارها با تبلور در ژرفای پوسته‌ بالایی تا پوسته‌ میانی قاره‏‌ای (<10 تا 22 کیلومتر) هم‌ارز هستند. همچنین، از دیدگاه شیمی مذاب مادر و سری ماگمایی، داده‏‌های شیمیایی کلینوپیروکسن و سنگ کل دو گروه سنگی (سری‌های آلکالن و ساب‏‌آلکالن) را نشان می‌دهند. بررسی‌های هیگرومتریِ بازالت‏‌های آلکالن و ساب‏‌آلکالن به‌ترتیب مقدار آب برابربا 7/2 تا 97/2 و 97/2 تا 53/3 درصدوزنی را نشان می‏‌دهند. از دیدگاه جایگاه زمین‌ساختی، بازالت‏‌های آلکالن چه‌بسا با سازوکار زمین‌ساخت کششی و بالاآمدن سست‌کره و یا یک پلوم/نقطه‌ داغ گوشته‏‌ای مرتبط باشند؛ اما مذاب‏‌های ساب‏‌آلکالن پیامد ماگماتیسم کمانی وابسته به فرورانش پهنه‌ای اقیانوسی به زیر البرز باختری یا شاخه‏‌ای از نئوتتیس به زیر مرز جنوبی اوراسیا پدید آمده‌اند.

The Late- Cretaceous volcanic rocks from Talesh area(western Alborz): chemical variation, crystallizationcondition, hygrometry and tectonic setting

In the Talesh area (western Alborz), a thick sedimentary volcanic association formed in a littoral deltaic environment during the Late Cretaceous. The extrusives comprise volcanoclastics (tuffs), lava flows (pillow and massive) and basic dykes. The lava flows are dominated by basalts. Basalts are petrographically diverse including clinopyroxene and plagioclase phyric suites. Clinopyroxene is chemically in the ranges of augite to diopside and plagioclase is labradorite to bytownite. Here, using clinopyroxene chemistry, we performed thermobarometry and hygrometry calculations. Thermometric results of different samples are in the ranges of 1000 to 1200 °C. Moreover, barometric calculations show pressure ranges of <2.5 and 2.5 to 6 kbar correlating with crystallization depth of upper to middle continental crust (<10 to 22 km). Regarding parental melt chemistry and the magmatic series, the clinopyroxene and whole rock chemistry suggest two alkaline and subalkaline series. Hygrometric calculations provide H2O contents of 2.7 2.97 and 2.97 3.53 wt.% for alkaline and subalkaline basalts, respectively. Tectonically, the alkaline basalts could be related to extensional tectonic regime, asthenosphere upwelling or mantle plume/hot spots, while the subalkaline basalts resulted from subduction related magmatism probably related to northward subduction of an oceanic basin beneath western Alborz or a NeoTethyan branch below southern margin of the  Eurasia.