زمین‏‌شیمی و زمین‏‌شناسی ایزوتوپی گنبدهای آداکیتی ‏منطقه چکنه در جنوب قوچان (شمال‏‌خاوری ایران)‏

گنبد‏‏‌های نیمه آتشفشانی منطقه چکنه با ترکیب داسیت و تراکیت و سن میوسن، در 110 کیلومتری شمال‌خاوری سبزوار جای دارند و بخشی از پهنه ماگمایی شمال سبزوار جنوب قوچان به‌شمار می‌روند. سنگ‌های سازنده این گنبدها بافت‏‏‌های گوناگونِ پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری دارند و از کانی‏‏‌های اصلی پلاژیوکلاز و آمفیبول ساخته شده‌اند. نمودارهای بهنجارشده و چندعنصری نسبت به ترکیب کندریت و گوشته اولیه برای این سنگ‌ها نشان‌دهنده غنی‌شدگی نسبی این سنگ‌ها از عنصرهای خاکی نادر سبک و لیتوفیل بزرگ یون (liles) و تهی‌شدگی نسبی آنها از عنصرهای خاکی نادر سنگین (hrees) و عنصرهای با شدت میدان بالا (hfse) هستند. سرشت کالک‌آلکالن و ناهنجاری منفی آشکار در عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: nb، p و ti) و مقدار نسبت 12lan/ybn> در این سنگ‌ها نشان‌دهنده ویژگی‏‏‌های ماگماهای مرتبط با حاشیه فعال قاره‏‏‌ای است. برپایه مقدار sio2، نسبت بالای sr/y، نسبت کم na2o/k2o، و مقدارهای کم y، yb، cr و mg#، این سنگ‌ها سرشت آداکیت‏‏‌های پرسلیس (hsa) را دارند. گمان می‏‏‌رود ماگمای سازنده این گنبدها از ذوب‌بخشی سنگ خاستگاه اکلوژیتی یا گارنت‌آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی سنگ‌کره اقیانوسی فرورونده نئو‏‏‌تتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز خاوری در زمان میوسن پدید آمده است. در گنبدهای آداکیتی چکنه، مقدار نسبت‏‏‌های ایزوتوپی اولیه 87sr/86sr برابر با 0.7039-0.7043 و ɛnd10ma برابر با 2.9 تا 4.98 است. این مقدارها با ویژگی‏‏‌های ایزوتوپی در ترکیب‌های آداکیتی پدیدآمده از ذوب سنگ‌کره اقیانوسی فرورونده سنوزوییک کاملاً همخوانی دارند.