نخستین صورت ‌سازه فرهنگی غرب و تجدد در ایران معاصر

غرب و تجدد در جامعه ایران مبدل به سازه فرهنگی پراهمیتی شده است که در شکل‌گیری بخش مهمی از دگرگونی‌های اجتماعی تاثیر گذاشته است. نخستین صورت این سازه فرهنگی تقریباً در دوره قاجار برساخته شده است. براساس چارچوب مفهومی جامعه‌شناسی فرهنگی الگزاندر و برمبنای سفرنامه ایرانی‌های اروپا‌دیده می‌توان فرآیند آغازینِ برساخته‌شدن این سازه فرهنگی را نشان داد. غرب و تجدد در دوره قاجار، نمادی برای آزادی دانسته می‌شد و غرب، به‌ویژه در اوایل دوره قاجار، به‌مثابه شرّ رمزپردازی گردیده بود، گرچه در دوره‌های بعدی وزن‌دهی آن تعدیل شد. نیز درباره غرب دو نوع روایت اصلی در جامعه شکل گرفته بود: سنت‌گرا و تجددگرا. یکی از آن‌ها (سنت‌گرا) غرب را تهدید درمی‌یافت و دیگری (تجددگرا)، نه بر ویژگی استعمارگری غرب، که بر ویژگی پیشرفتگی غرب (از جمله آزادی) تاکید می‌کرد و خواهان غربی‌شدن جامعه بود.