تحرّک شغلی مسیولان سیاسی ایران (ارایه یک مقیاس)

مسیولان سیاسی از جمله تاثیرگذارترین اقشار جامعه هستند و بررسی تحرّک اجتماعی (ارتقای موقعیت) آن‌ها از مهم‌ترین مباحث جامعه‌شناختی است. از این رو، مطالعه میزان و نوع تحرک آن‌ها در سلسله‌مراتب ساختار قدرت در جامعه حایز اهمیت است. مقاله حاضر، که بخشی از مطالعه‌ای وسیع‌تر است، با بهره‌گیری از نظریات و روش‌های سنجش تحرّک، مقیاس تازه‌ای برای اندازه‌گیری میزان تحرّک مسیولان سیاسی در جامعه ایران در بازه زمانی 88-1357پیشنهاد می‌کند. به این منظور، در فرایندی چندمرحله‌ای ابتدا موقعیت‌های شغلی ایشان شناسایی شد، در مرحله دوم، ساختار سلسله‌مراتبی موقعیت‌ها بر اساس معیارهای موجود در قانون اساسی تعیین گردید. درنهایت، ارزش هر موقعیت برحسب میانگین عددی نظرات مطّلعان اصلی در مورد ارزش هریک از موقعیت‌های سیاسی در سطح فاصله‌ای تعیین گردید. میانگین به‌دست‌آمده حاصل استخراج پرسشنامه استانداردشده‌ای است که در اختیار صاحب‌نظران قرار داده شده است. در این مقیاس برای اولین‌بار زمینه‌ای فراهم شد تا ارزش مناصب شغلی مسیولان سیاسی در ایران اندازه‌گیری شود. اندازه‌گیری موقعیت‌های شغلی در سطح سنجش فاصله‌ای انجام شده است. گزارش یافته‌های پژوهشی مربوط به نمرات ارزش موقعیت‌های سیاسی نشان داد که ارزش موقعیت‌های بالای سیاسی در مقطع سال 1368 (اصلاح قانون اساسی) تغییرات اساسی داشته است. همچنین بررسی ارزش موقعیت‌های احرازشده توسط نمونه‌ای از مسیولان سیاسی (روسای قوای سه‌گانه) در دوره‌های هشت‌گانه روند تحرّک آن‌ها را در مقایسه با یکدیگر نشان داده است. نمرات ارزش موقعیت امکان بررسی عوامل موثر بر تحرّک در هر مجموعه دلخواه از مسیولان سیاسی را فراهم می‌سازد.