توسعه‌گرایی و فقرزدایی در دولت‌های پنجم و ششم جمهوری اسلامی ایران

یکی از ویژگی‌های برجستۀ دولت‌ها، توانایی در پیشبرد اهداف توسعۀ کشور به شکل همه‌جانبه و متوازن است که می‌تواند نتایج ارزشمندی در زمینۀ ارتقای کیفیت زندگی مردم و فقرزدایی داشته باشد. هدف پژوهش حاضر مطالعۀ الگوی توسعه‌گرایی دولت‌های پنجم و ششم جمهوری اسلامی و نقش آن در فقرزدایی است. این مطالعه با روش ترکیبی در دو گام شامل روش تحلیل محتوای کیفی و تحلیل محتوای کمّی انجام گرفته است. در گام نخست، از روش تحلیل محتوای کیفی و تکنیک تحلیل مضمون (تماتیک) برای بررسی الگوی توسعه‌گرایی دولت استفاده شد. بدین‌منظور با 17 نفر از خبرگان که به‌صورت هدفمند انتخاب شدند، مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساختاریافته به عمل آمد که بر پایۀ یافته‌ها، دو بُعدِ تاکید بر نقش مردم در دولت و دولت متکی بر دیوانسالاری وبری و شش مولفه شناسایی شدند. در مرحلۀ تحلیل محتوای کمّی نیز عناوین خبری روزنامه اطلاعات به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های خبری دولت طی سال‌های 1368 تا 1376 (دورۀ هشت‌سالۀ دولت‌های پنجم و ششم) جستجو و بررسی شد. نتایج گویای آن بود که طی این سال‌ها ویژگی‌های متکی بر دیوان‌سالاری وبری، حجم زیادی از عناوین خبری دولت را به خود اختصاص داده؛ اما در زمینۀ جامعۀ مدنی و درآمیختگی دولت با آن کمتر سخن به میان رفته است. افزون بر آن، دولت صرفاً در توسعۀ اقتصادی کشور و برای دریافت کمک‌های مالی به‌منظور پیشبرد اهداف اقتصادی خود به مردم رجوع نموده است. همچنین، شاخص‌های اقتصادی در دورۀ موردبررسی حکایت از افزایش فقر داشت که می‌توان آن را با ضعف الگوی توسعه‌گرایی دولت مرتبط دانست. بر پایۀ نتایج، توسعه‌گرایی دولت‌های پنجم و ششم ناقص بوده که گسترش فقر طی سال‌های موردبررسی را در پی داشته است.

investigating the relationship betweendevelopmentalism and poverty in the fifth and sixth governments of the islamic republic of iran

one of the prominent characteristics of governments is the ability to advance the country’s development goals in a comprehensive and balanced way, which can bring valuable results in the field of improving people’s quality of life and poverty alleviation. the purpose of the current research is to study the pattern of developmentalism of the fifth and sixth governments of the islamic republic and its role in poverty alleviation. this study was conducted with a two-step combined method, including qualitative content analysis and quantitative content analysis. in the first step, the method of qualitative content analysis and thematic analysis technique were used to examine the developmentalism pattern of the government. for this purpose, an in-depth semi-structured interview was conducted with 17 experts who were selected purposefully, and based on the findings, two dimensions of emphasis on the role of the people in the government and a government based on weberian bureaucracy and six components were identified. in the quantitative content analysis stage, the news headlines of the newspaper ettela`at as one of the main news bases of the government during the years 1368 to 1376 (the eight-year period of the fifth and sixth governments) were searched and analyzed. the results showed that during these years, the features that rely on weberian bureaucracy have occupied a large amount of government news headlines; but in the field of civil society and the integration of the government with it, less has been said. in addition, the government has turned to the people only in the economic development of the country and to receive financial aid in order to advance its economic goals. also, the economic indicators in the period under review indicated an increase in poverty, which can be related to the weakness of the government’s development model. based on the results, the developmentalism of the fifth and sixth governments was incomplete, which led to the spread of poverty during the years under review.