هویت قومی در جامعۀ ایرانی: همگرایی یا واگرایی (مرور نظام‌مند مطالعات کمّی از 1380 تا 1401)

این نوشتار به دنبال تحلیل هویت قومی در جامعهٔ ایرانی بر پایهٔ پژوهش‌های انجام‌شده در حوزهٔ هویت قومی است و به این مهم می‌پردازد که برجستگی هویت قومی در برابر هویت ملی در میان اقوام ایرانی چگونه است؟ و عوامل موثر بر واگرایی و همگرایی کدم‌اند؟ در چهارچوب نظری، افزون بر دو رویکرد کلان خطی و غیرخطی بودن نسبت و رابطهٔ این دو هویت، از نظریه‌های ناسیونالیسم قومی، رقابت نخبگان، توسعهٔ نامتوازن و محرومیت نسبی نیز بهره گرفته شده است. در این تحقیق با به‌کارگیری روش مرور نظام‌مند، 48 پژوهش مرتبط با مسئلهٔ هویت قومی از سال 1380-1401 در ایران انتخاب شدند. یافته‌ها نشان داد همهٔ اقوام ایرانی بر ایران‌محوری هویت خود تاکید دارند و برجستگی هویت ملی در اولویت نخست گزینش هویتی همهٔ اقوام ایرانی قرار دارد. همچنین، میانگین نمرات هویت ملی در مقایسه با هویت قومی بسیار بالاتر است و بیش از 85% گروه‌های اجتماعی مختلف ایرانیان به ایرانی‌بودن خود افتخار می‌کنند. درعین‌حال، بالندگی به هویت قومی و تعهد و تعلق قومی در اقوام ایرانی نمرهٔ بالایی دارد (نزدیک به 60). با توجه به نتایج این تحقیقات و تاکید بر مطالبه‌گری قانون‌محور توسط اقوام، کنش‌های جمعی فراقانونی و همراه با خشونت و واگرایانه و گرایش قومی فرامرزی در ذهنیت اقوام ایرانی جایگاهی ندارد.

ethnic identity in iranian society, convergence or divergence (systematic review of quantitative studies from 2001 to 2023)

introduction and statement of the topic: this article seeks to analyze the ethnic identity in iranian society based on the researches that have been conducted in the field of ethnic identity, and it deals with the importance of how the prominence of ethnic identity is compared to national identity among iranian ethnic groups and the factors affecting divergence. and what are the convergences? in the theoretical framework, in addition to using two macro-linear and non-linear approaches of national identity and ethnic identity, the theories of ethnic nationalism, elite competition, unbalanced development and relative deprivation have also been used. a systematic review method was used and based on that, 48 studies that paid attention to the issue of ethnic identity in iran from 1380-1401 were selected. the results of this research show that all iranian ethnic groups emphasized on the central iran of their identity and the prominence of national identity was the first priority of all iranian ethnic groups’ identity choices. different social groups of iranians are proud of being iranian. at the same time, pride in ethnic identity and ethnic commitment and belonging has a high score (close to 60), but according to the results of this research and the emphasis on law-oriented demands by ethnic groups, extra-legal collective actions with violence and deviance have no place in the mentality of iranian ethnic groups