مرور نظام‌مند مطالعات علمی انجام‌شده در حوزۀ فساد اداری در ایران

اگرچه «فساد» پدیدۀ نوینی نیست و قدمتی به‌اندازۀ سرگذشت اجتماعات انسانی دارد، اما بدنۀ اصلی دانش و ادبیات پژوهشی موجود دربارۀ آن، در سه دهۀ گذشته پدید آمده و گسترش یافته است. فساد به‌مثابۀ موضوعی بین‌حوزه‌ای، در رشته‌های مختلفی چون اقتصاد، حقوق، مدیریت، علوم سیاسی، علوم اجتماعی و روانشناسی مورد مطالعه قرار گرفته است. این نوشتار تلاش می‌کند با مرور نظام‌مندِ پژوهش‌های برگزیده، شناختی دانشوارانه از فساد اداری در ایران به دست دهد و شکاف تحقیقاتی در این گستره را آشکار کند. در این راستا، نمونه‌ای دربرگیرندۀ 29 پژوهش منتخب بر پایۀ معیارهای شکلی، روشی و محتوایی انتخاب و بررسی شد. بر اساس یافته‌های پژوهش، حجم مطالعات انجام‌شده در حوزۀ مدیریت (41درصد) و حوزۀ اقتصاد (24درصد) بیشتر از دیگر حوزه‌ها است که روشن می‌کند پدیدۀ فساد بیشتر به‌عنوان نشانه‌ای از اِشکال در مدیریت دولت و یا پدیده‌ای موثر بر متغیرهای اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است و نه به‌مثابۀ مسئله‌ای اجتماعی. مطالعات پیش‌گفته بیشتر با روش و تکنیک‌های تحلیل کمّی صورت گرفته و با وجود ضعف در شناخت علل فساد در جامعه، تنها 7درصد از پژوهش‌ها در جستجوی چرایی رخداد فساد بوده‌اند. هرچند در این مطالعات پیشنهادهایی متنوع و در سه سطح بین‌الملل، ملّی و سازمانی ارائه شده است؛ درعین‌حال با توجه به پیچیده‌بودن مفهوم فساد، لازم است به لحاظ روشی و نظری مطالعاتی ترکیبی در این گستره انجام پذیرد.

systemic review of scientific studies on administrative corruption in iran

although corruption is not a new phenomenon and is as old as human social history, but the body of knowledge and research on corruption is produced and developed in the past three decades. corruption as an interdisciplinary field is studied in economics, law, management, political science, social science and psychology. this paper attempts to do a systemic review in order to understanding the scientific knowledge about administrative corruption in iran and identify research gap in the field. so, a sample of 29 selected research based on the form, manner and content criteria selected and examined. the results show that administrative (41%) and economical (24%) researches are more than others. there for, corruptionmostly is considered as a sign of problem in state administration or an effective variable on economic variables and not as social problem. most studies were don with quantitative methods and techniques. despite the weakness in identifying the causes of corruption, only 7 percent of the studies have been searching for the causes of corruption. although, recommendations are different and present in three levels of international, national and organizational. regard to the corruption complexity, multi-level and combined method and theories are needed.