نقصان روابط همسایگی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در 9 محلۀ شهر تهران

روابط همسایگی ازجمله روابط اجتماعی محسوب می‌شود که فرصت کنش‌های متقابل بین افراد در شهرهای بزرگ را فراهم می‌کند. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی این روابط کمرنگ و به‌نوعی دچار نقصان شده است. در این تحقیق، ابتدا روابط همسایگی و نحوۀ سنجش آن مشخص شده و سپس فرض پایین‌بودن روابط همسایگی سنجیده شده است.‌ سپس با استفاده از دیدگاه‌ها و نظریات موجود عواملی که موجب نقصان این روابط شده‌اند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در بخش نظری، سه دیدگاه جبرگرایان، ‌ترکیب‌گرایان و خرده‌فرهنگی دربارۀ عوامل موثر بر روابط همسایگی مطرح شده‌ است. در ادامه ارتباط روابط همسایگی با دو مولفۀ سرمایۀ اجتماعی، شامل اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی و نیز ارتباط روابط همسایگی براساس وجود و استفاده از فضاهای عمومی بررسی شد. تحقیق میدانی در 9 محلۀ منتخب از سه منطقۀ بالا، متوسط و پایین تهران به روش پیمایش و با تکمیل 270 پرسش‌نامه صورت گرفته است. یافته‌ها نشان داد که زنان به‌طور معنی‌داری نسبت به مردان، و متاهلان نسبت به مجردان، روابط همسایگی قوی‌تری داشتند. همچنین متغیرهای سن، مدت سکونت در منزل، نوع مالکیت شخصی یا سازمانی، میزان رضایت از همسایه، مشارکت اجتماعی، اعتماد بین شخصی، باورها درمورد همسایه‌ها، تعلق مکانی و استفاده از ‌‌‌فضا‌های عمومی بر روابط همسایگی تاثیر مثبت دارند. درمقابل، متغیرهای شاغل‌بودن، عضویت در گروه‌های ثانویه، تراکم جمعیت و میزان واحدهای همسایگی، جابه‌جایی محل سکونت، عقلانی‌شدن و تقسیم کار پیچیده دارای رابطۀ منفی با روابط همسایگی هستند. درنتیجه، با شناخت میزان تاثیر این عوامل می‌توان راه را برای ممانعت از کاهش روابط رودرروی مردم محلات که در شبکۀ‌ اجتماعی مجاور خارج از محیط خانه قرار می‌گیرند گشود، و روابط همسایگی را به دارایی اجتماعی محلات تبدیل کرد. مشارکت اجتماعی به‌عنوان فرایند سازمان‌یافته‌ای که افراد جامعه به‌صورت آگاهانه و جمعی با درنظرداشتن اهداف معین در آن شرکت کرده و به سهیم‌شدن در منابع قدرت منجر می‌شود، بیش از همۀ عوامل در دوام روابط همسایگی موثر است.

A Survey of Influential Factors on Weak Neighborhood Relations in 9 Districts in Tehran

Neighborhood relationships are regarded as declining social relations among citizens in metropolitan areas. In this research first the neighborhood relations were studied, then the hypothesis of weak relations of neighborhood residents were estimated in Tehran. The factors influenced the variables were investigated according to available theories and approaches. The study considered three viewpoints: Determinism theory, Compositional theory and Subculture theory. Neighborhood relations were explained regarding to two main components of social capital: social trust and social participation as well as the existence and use of public spaces. The datagathering was conducted through 9 districts from down, center and up areas in Tehran by interviewing 270 respondents. The findings showed that the female and married respondents have a stronger tie to neighborhood relations than the male and married ones. Also, the variables of age, length of residency, type of housing ownership, level of neighbor satisfaction, social participation, interpersonal trust, beliefs on neighbors, place belonging and the use of public spaces have a positive effect on neighborhood relations. On the contrary, the variables of employment, membership in secondary groups, population density and size of neighborhood units, relocation, rationalization, and complex division of labor were in negative relations to neighborhood relationships. As a result, by recognizing the impact of these factors, the way can be paved to prevent the reduction of facetoface relationships with the neighbors, who are in the adjacent social network outside their homes, and neighborhood relationships can be turned into a social asset. Social participation as a systematic process, in which the people involve consciously and collectively with considering certain objectives, and share the power resources, was found as the most effective factor on the continuity of neighborhood relationships.