بررسی روایی و پایایی مقیاس خشم رانندگان و ارتباط آن با پارامترهای روانشناختی و ارزیابی تفاوت‌ها براساس سن و جنس (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران)

هر ساله حوادث جاده ای در سرا سر جهان منجر به تلفات و خسارات بسیاری به تمامی جوامع می شود که مهمترین عامل در وقوع این حوادث،عامل انسانی است. نقش انسان در تصادفات از جهات مختلفی ارزیابی می شود که در این بین خشم رانندگی یکی از عوامل بسیار مهم پیشبینیکننده آن است. مسئله بررسی خشم رانندگی نیز مانند تمامی رفتارهای انسانی، همواره امری بسیار پیچیده بوده است. از همین رو، تاکنون مقیاس های متفاوتی برای ارزیابی این رفتار انسانی ارائه شده، که می توان گفت مقیاس خشم رانندگی (das) یکی از معتبرترین و کاربرد‌ترین آنها است. به همین دلیل، در سالیان اخیر این ابزار کارا به بسیاری از زبانهای جهان ترجمه شده و در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج مطالعات پیشین نشان مید هد که تفاوتهای فرهنگی، زبانی، اقتصادی، اجتماعی و ... در میان جوامع، منجر به شکل گیری ساختارهایمتفاوتی از این ابزار میشود. پس پیش از هر گونه استفاده از این ابزار مفید در هر زمینه پژوهشی، ابتدا باید ساختار آن در هر یک از جوامع موردبررسی قرار گیرد. به همین لحاظ، این مطالعه قصد دارد تا با استفاده از ابزارهای آماری مناسب، روایی، پایایی و ساختار مناسب را برای این مقیاسدر میان رانندگان ایرانی ارزیابی کند. در همین را ستا، برای سنجش اعتبار این ابزار، از هر دو روش تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدیاستفاده شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی ساختار شش عاملی را برای این مقیاس مناسب دانست. پس از آن، ساختار شش عاملی بدست آمده ازمرحله تحلیل عاملی اکتشافی در دو مدل متمایز با در نظر گرفتن وجود و عدم وجود همبستگی بین خرده مقیاسها و همچنین یک مدل تک عاملی پر سشنامه به کمک تحلیل عاملی تاییدی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج برر سی این سه مدل به روش تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که ساختار مدل تک عاملی این ابزار در مقایسه با دو ساختار دیگر منا سب نبوده و علاوه بر آن، بهترین مقادیر بد ست آمده مربوط به ساختار شش عاملی بدون در نظر گرفتن همبستگی بین مولفه ها است. همچنین در بررسی تاثیر سن و جنسیت بر هر یک از مولفه های این مقیاس از آزمون آماری anova استفاده شد. براساس نتایج بدست آمده از این آزمون، به طور کلی از نظر سن و جنسیت به لحاظ آماری در بین شرکت کنندگان ایرانی تفاوتهای معناداری در خشم رانندگی وجود دارد. در این بین جوانان نمرات بیشتری را در هر شش مولفه بدست آمده (بی نزاکتی، انسداد ترافیک، رانندگی آهسته، رانندگی غیرقانونی، حضور پلیس و حرکات خصمانه) کسب کردند. همچنین، از دیدگاه معناداری تفاوت جنسیتی، مردان در مقایسه با زنان شرکت کننده در تمامی موارد به جز در خرده مقیاس انسداد ترافیک، نمرات بیشتری را از خود گزارش کردند. علاوه بر این، نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که روابط معناداری بین خرده مقیاس های خشم رانندگی با دو مقیاس افسردگی اضطراب استرس (dass) و پرخاشگری باس پری (bpaq) وجود دارد. همچنین، رابطه بین تعداد تصادفات قابل توجه با خرده مقیاس انسداد ترافیک، نمرات کلی bpaq و dass معنادار بوده و از طرف دیگر نیز، روابط بین تعداد تصادفات جزئی با خرده مقیاس رانندگی آهسته و نمره کلی bpaq از نظر آماری معنادار است. سرانجام، با توجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه، مقیاس خشم رانندگی das معیاری معتبر و قابل اعتماد برای ارزیابی خشم رانندگان ایرانی است

validity and reliability of drivers anger scale and its relationship with psychological parameters and evaluation of differences based on age and sex (case study: tehran metropolis)

the driving anger scale (das) is one of the most reliable and practical tools for measuring drivers’ anger. therefore, this study intends to evaluate the validity and reliability of this scale among iranian drivers using appropriate statistical tools. to assess the validity of this tool, two methods of exploratory factor analysis (efa) and confirmatory factor analysis (cfa) were used. the results of efa showed the 6 factor structure is suitable for this scale. then, the 6 factor structure obtained from the efa, was compared as three type of models. the results of this method showed that the one factor structure of this tool is not suitable in comparison with the other two structures, especially the bi factor one. according to the results of anova test, in terms of gender and age, there are significant differences in driving anger among iranian participants, which young and men get relatively higher scores. in addition, the results of correlation analysis indicated that there are significant relationships between das subscales with depression anxiety stress scale (dass) and buss perry aggression (bpaq) scores. also, there are significant relationship between the number of major accidents with traffic jams, overall dass and bpaq scores. on the other hand, the relationships between the number of minor accidents with the slow driving subscale and the overall bpaq score were statistically significant. finally, this study showed that the das questionnaire is a valid and reliable criterion for assessing the anger of iranian drivers.