درآمدی بر قانون‌گرایی و آزادی‌خواهی در گفتمان مشروطیت ایران

قانون‌گرایی به‌عنوان نشانه اصلی و دال مرکزی گفتمان مشروطیت ایران در پیوند استوار با نشانه فرعی آزادی خواهی، مهم‌ترین عامل هویت بخشی گفتمان مذکور در تقابل با گفتمان «دشمن» و «مخالف» آن یعنی استبداد طلبی بود. فرایند غیریت سازی در گفتمان مشروطه‌خواهی بیشتر از هر چیز مبتنی بر دفاع عقلانی از حکومت قانون و آزادی از سلطه نظام استبدادی صورت می‌گرفت. در مقابل، گفتمان استبدادطلبی نیز با تفسیر ارتجاعی از شریعت سعی در اثبات حق الهی پادشاه و تداوم سلطه پادشاهی خودکامه داشت. منازعات گفتمان‌ها از طریق برجسته نمودن نشانه‌های اصلی هرکدام و طرد نشانه‌های گفتمان مخالف، با غلبه نظام معنایی مشروطیت و فراگیر شدن آن در افکار عمومی همراه شد که نتیجه آن پیروزی جنبش مشروطه‌خواهی در قالب یک رخداد ارتباطی و شالوده شکنی در ساختارهای معنایی نظام استبدادی بود. بازنمایی شرایط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ایدئولوژیک ایران در عصر مشروطه‌خواهی زمینه‌های غلبه گفتمانی مذکور بر گفتمان حاکم و نظام خودکامه را به‌خوبی نمایان می‌سازد. بررسی حاضر با تحلیل گفتمانی مشروطیت و بیان نظام مفصل‌ بندی آن در رقابت با گفتمان مخالف به آشکار ساختن جایگاه عناصر اصلی قانون و آزادی و رابطه آن دو با یکدیگر می‌پردازد.

Introduction to the legality and liberation In the Constitutional discourse of Iran

Legalism as the main element of constitutional discourse is the most important factor in identification of this discourse in confrontation with despotism as the alternative discourse. In this article, after presentation a theoretical framework and related historical studies on the Qajar era, disputes between constitutionalism and despotism and final victory of Iranian constitutional movement have been considered through discourse analysis.