تبیین معناشناسی مفهوم حیا در نهج البلاغه

«حیای» فضیلت اخلاقی است که با عفت و رقت نفس ملازم است و انواع مختلفی دارد.«حیای» یک مفهوم کلی دارد که مصادیق فراوانی را به وجود می‌آورد. «حیای» با واژگانی چون، هیبت، محبت، انس و شهود در مرتبه اعلی ارتباط دارد. یعنی اگر «حیای» را هسته مرکزی یک سیستم معنایی قرار دهیم در این منظومه، واژگان هیبت و محبت و انس و شهود به منزله سیارگان آن تلقی می شوند. «حیای» با هر واژه اخلاقی و ارزشی دیگر جمع گردد، ارزش جدید اخلاقی تولید می کند. در اخلاق عرفانی، عارفان عرفان عملی، حوزه های معنایی تشکیل داده اند که دست کم ده عنصر ارزشی به مرکز این منظومه یا سیستم مرتبط است و یکی از ده عنصر آن همین «حیای» است. «حیای» انواع و اقسام فراوانی دراد که ما از آن به مصادیق «حیای» یاد می کنیم: «حیای عقلی»، «حیای علمی»، «حیای اجتماعی»، «حیای فردی» و ... با جستجو در متن های مختلف نهج البلاغه معلوم شده است که واژه «حیای» به سیستم های دیگری ارتباط دارد و هسته هر سیستم که «حیای» می تواند با آن ها مرتبط باشد عبارت اند از: خوف، هیبت، انس.