جایگاه مساجد، مدارس و دانشگاه‌های کهن در تمدن اسلامی

مساجد جامع، مدارس دینی و مراکز کهنِ بسط علم و دین و فرهنگ در جهان اسلام در واقع در حکم دانشگاه‌های امروزی در تحقیق و پژوهش در علوم الهی و بشری محسوب می‌شدند. در بامداد اسلام از مساجد به عنوان دانشگاه‌های عمومی به ویژه در تبیین و آموزش علوم الهی و معارف قرآنی و مباحث عقلی و کلامی استفاده می‌شد. با گسترش دین اسلام و آموزه‌های توحیدی به بلاد مختلف و ایجاد مساجد جامع و مدارس گوناگون، بخش اعظمی از وظایف آموزشی، اخلاقی، تربیتی و علمی توسط مساجد به ویژه مساجد جامع در اقصی نقاط جهان اسلام انجام می‌شد. در این پژوهش، به اختصار نگاهی گذرا به مهم‌ترین مساجد، مدارس، دارالعلم‌ها و کتابخانه‌های کهن و مراکز علمی و طبی که در اشاعه‌ی علوم الهی، طبیعی، عقلی نقش عمده‌ای ایفا نموده پرداخته خواهد شد.