تکوین مفهوم «امام» در انقلاب اسلامی با تاکید بر آرای شریعتی

انقلاب اسلامی ایران دارای ابعاد متعددی بوده که  اگرچه تئوری ها و نظریات مختلفی درباب چرایی و چگونگی آن توسط محققین و پژوهشگران مختلف ارائه شده است ولی همچنان وجوهاتِ متعددی دارد که باید مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد. یکی از این موضوعات مسئله رهبری انقلاب است که با لقب امام نامیده شد، آن هم در حالی که این عنوان تا پیش از این در ادبیات شیعی دلالتی کاملاً الهیاتی داشت. این مقاله، این پرسش اصلی را مطمح نظر قرار داده که مفهوم امام در انقلاب اسلامی چگونه شکل گرفت و چه مبانی و اصولی داشت. برای این منظور مقاله بر آرای علی شریعتی تکیه و تاکید داشته است. فرضیه مقاله این است که با توجه به ماهیت انقلاب ایران که نه بورژوایی بود و نه کارگری، بلکه اساساً جنبشی دینی بود، و از همین رو، با توجه به مبانی ارزشی انقلاب اسلامی و آرای برخی از ایدئولوگهای آن، موجبات همگرایی میان مفهوم امام شیعی و رهبرِ انقلابی فراهم شد تا این تحول در دلالتِ این مفهوم رخ دهد و «امام» معنای راه‌بَری انقلاب را پیدا کند. یافته‌های تحقیق نشان داده که با تکوین ایدئولوژی انقلابی و تاکیدی که بر ارزش های اسلامی و اصول الهی داشت، اساساً بسترهای اجتماعی و تاریخی همپوشانی بین امام شیعی و رهبر انقلاب فراهم شده بود، و با تامل مجددی که علی شریعتی در کتاب امت و امامت از نسبت جامعه و امام ارائه کرد، زمینه‌های فکری آن نیز فراهم شد تا در نهایت لقب امام دلالتی انقلابی پیدا کند. روش مقاله توصیفی-تحلیلی و شیوه جمع آوری داده‌ها کتابخانه‌ای است.

development of the concept of imam in the islamic revolution with emphasis on shariati’s views

iran’s islamic revolution has many dimensions, although various theories and theories have been presented by different researchers about why and how it happened, but it still has many aspects that should be investigated and researched. one of these topics is the issue of the leadership of the revolution, who was called by the title of imam, even though this title had a completely theological meaning in shiite literature. this article has proposed the main question of how the concept of imam was formed in the islamic revolution and what were its foundations and principles. for this purpose, the article relied on ali shariati’s opinions. the hypothesis of the article is that according to the nature of the iranian revolution, which was neither bourgeois nor labor, but basically a religious movement, and therefore, according to the value foundations of the islamic revolution and the opinions of some of its ideologues, the causes of convergence between the concept of the shia imam and the revolutionary leader was provided so that this transformation takes place in the meaning of this concept and imam finds the meaning of leading the revolution. the findings of the research have shown that with the development of revolutionary ideology and its emphasis on islamic values and divine principles, the social and historical foundations for the overlap between the shia imam and the leader of the revolution were basically provided, and with the renewed reflection that ali shariati in the book ummah and imamate of the relationship society and imam presented, its intellectual grounds were also provided so that finally the title of imam would have a revolutionary meaning. historical-analytical article method and library data collection method.