نقش گرایش‌های مذهبی حاکمان در توسعه موقوفات از قرن هفتم تا دوره انقلاب اسلامی

ازآنجایی‌که وقف نوعی سرمایه‌گذاری برای برطرف نمودن نیازهای مادی و معنوی مردم است ازلحاظ اجتماعی یک‌نهاد کلان اجتماعی محسوب می‌شود لذا مطالعه در این حوزه حائز اهمیت است. با تهاجم  مغولان به ایران در (616 ه ق)، بسیاری از آثار وقفی تخریب شد. بعد از دوران گذار اولیه، بهبود شرایط اجتماعی و گرایش حاکمان مغول به اسلام، اهتمام به نهاد وقف از سوی حاکمان و مردم بیش از پیش فزونی یافت. این پژوهش با هدف شناسایی انگیزه‌های و عوامل موثر بر توسعه موقوفات حاکمان، از آخرین دوره حکومت نا مسلمانی(از اوگتای قاآن تا غازان خان) تا دوره انقلاب اسلامی به اجرا درآمده‌است. پژوهشگر با فرض تاثیرگذاری نگرش حاکمان در تقویت و یا تضعیف نها‌د وقف و از طریق بازیابی اطلاعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد تاریخی به این سوال اساسی پرداخته که انگیزه‌های حاکمان در دوره‌های مختلف تا چه اندازه در توسعه و ترویج نهاد وقف موثر بوده است؟ نتایج به‌دست‌آمده نشان داد یکی از علل سیر تحولی اوقاف در دوره‌های مذکور گرایش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی حاکمان بوده است. با شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی و تاثیرگذاری شگرف امام (ره) به عنوان فقیهی عالم در مردم، نهاد وقف  رونق بی‌سابقه‌ای یافت. چرا که بنیانگذار جمهوری اسلامی حامی توسعه‌ی فرهنگ وقف بوده‌اند و موجب نفوذ بیشتر مفاهیم اسلامی در بین مردم و ترغیب آنان به وقف شدند.

The role of the religious tendencies of the rulers in the development of endowments from the seventh century to the period of the Islamic Revolution

The waqf community has long been prevalent in Iran. By the Mongol invasion of Iran (616 AH), many of endowments were destroyed. But gradually, under the influence of Islamic culture, people began to develop endowments. This research aims to identify the tendency of the scholars to develop religiousbased endowments in the last period of nonIslamic rule (from Ögedei Khan to Ghazan Kan) in comparison with the Islamic Revolution. The method of research is qualitative comparative, and through the retrieval of library information and historical documents, the researcher aims to answer this fundamental question:” How religious beliefs have been effective in the development and promotion of the endowment institution?”. The results show that despite the people’s willingness to preserve and develop the endowments of the Mongols during their rule, their success rate was far less than that of the Islamic Revolution because one of the advantages of the Islamic Revolution was the greater influence of Islamic concepts among the people and Imam Khomeini has paid more attention to the endowments and the waqf institution has been significantly promoted and expanded since the Mongol era.