تعامل نظریه و عمل سیاسی در اندیشه سیاسی شیعه و نقش آن در تحولات پهلوی اول

با نگاهی به تحولات تاریخی اسلام می‌توان سه گرایش پیرامون نظر و عمل را از هم متمایز نمود. گرایشی که اولویت را به عمل صرف می‌دهد، گرایشی که نظریه را بر عمل مقدم می‌داند و گرایش سوم به تعامل نظریه و عمل سیاسی معتقد است. در این میان شیعه به گرایش سوم تعلق دارد که با رویکردهای مختلفی اعم از تقیه، اصلاح و انقلاب را در تعامل با محیط سیاسی انتخاب کرده است. در دوره معاصر شیعه از رویکرد تقیه فاصله گرفته است و به ویژه در دوره پهلوی به رویکرد انقلابی و تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی نزدیک می‌شود.  سوال اصلی پژوهش آن است که بستر عینی و تحولات دوره رضا خان چه اثر بر اندیشه سیاسی شیعه داشته است و این اندیشه چگونه بر عمل سیاسی علمای شیعه فعال در این عصر موثر واقع شده است؟ فرضیه این مقاله آن است که بستر عینی و تحولات سالهای 1299 تا 1320 که حکایتگر عرفی سازی و سکولاریزه کردن برای به حاشیه کشانیدن دین و مهم‌ترین حامی آن یعنی روحانیت است باعث ایجاد تغییراتی در اندیشه سیاسی شیعه و نوع عملکرد آن شده است به گونه‌ای که این تغییرات ضمن تاثیر بر عمل سیاسی در آن دوران، زمینه‌های شکل گیری انقلاب اسلامی را در سال 57 فراهم آورده است.

The Interaction of Political Theory and Practice in Shia Political Thought and Its Role in the First Pahlavi Developments

Looking at the historical developments in Islam, we can distinguish three trends in opinion and practice. A tendency that takes precedence into action, a tendency which precedes theory as an action, and believes in the third tendency to interact with theory and political action. Meanwhile, the Shiite belongs to the Third Trend. Throughout the Shiite history, different approaches, such as taqiyya, have been chosen by the Shia in the context of this tendency, and reform and revolution in interaction with the political environment. Or approaching the contemporary Shiite era is far from the approaches of taqiyya and reformation, and in particular, with the emergence of the Pahlavi era in modern Iranian history, we are approaching a revolutionary approach and an attempt to form an Islamic state. Here, the main question of the research is that the objective context and developments of Reza Khan have had an effect on the Shi’a political thought in that period, and how this thought has influenced the political action of the Shiite scholars active in this age?