تحلیل اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم با استفاده از روش‌های وایازی

تحلیل واکنش گیاه به تغییرات محیط و مدیریت‌های زراعی از جمله تغییر در تاریخ کاشت بر اساس مدل‌های ریاضی یک روش کارآمد برای پیش‌بینی عملکرد ارزیابی می‌شود. این تحقیق در سال زراعی 89-1388 با 27 ژنوتیپ و در سال زراعی 91-1390 با 15 ژنوتیپ در سه گروه دیررس، متوسط‌‌رس و زودرس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام شد. در هر سال هر یک از گروه‌ها در یک آزمایش مستقل به صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار بررسی شدند. در هر آزمایش تاریخ‌های کاشت و ژنوتیپ‌های گندم به ترتیب در کرت‌های اصلی و فرعی قرار گرفتند. رقم چمران به عنوان شاهد در هر سه گروه در نظر گرفته شد. در سال اول و دوم تحقیق، اولین تاریخ کاشت برای گروه‌ دیررس، 20/7 و 5/8 و برای گروه زودرس 20/9 و 25/9 و دو تاریخ کاشت دیگر در هر آزمایش به فاصله 10 روز و برای گروه متوسط‌‌رس اولین تاریخ کاشت در سال اول و دوم به ترتیب 20/8 و 15/8 و دو تاریخ کاشت دیگر در سال اول به فاصله 10 روز و در سال دوم به فاصله 15 اعمال شدند. روند تغییرات عملکرد دانه هر گروه در واکنش به تغییر تاریخ کاشت با استفاده از روش‌های وایازی بررسی و نقطه بهینه تاریخ کاشت بر اساس حداکثر عملکرد دانه بر مبنای مشتق تابع عملکرد نسبت به تاریخ کاشت (dgy/dx) محاسبه شد. نتایج نشان داد که در ژنوتیپ‌های دیررس و متوسط‌رس، تابع عملکرد دانه از روند پلی‌نومیال درجه دوم با ضریب تشخیص قوی تبعیت نمود. در ژنوتیپ‌های زود‌رس، روند تغییرات عملکرد دانه در اثر تاخیر در کاشت، روند خطی کاهشی بود. به‌طوری‌که با فاصله گرفتن از اولین تاریخ کاشت، عملکرد دانه به میزان 87 کیلوگرم در هکتار در روز کاهش یافت.