ارزیابی واکنش فیزیولوژیکی ژنوتیپ‌های گندم به تنش سرما در مرحله پنجه‌زنی

کاهش دما در ماه‌های دی و بهمن در خوزستان یک پدیده غالب اقلیمی است که باعث خسارت به گیاه و در نتیجه عملکرد می‌گردد. در این تحقیق اثر تنش سرما در مرحله پنجه‌زنی بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی صفات فنولوژیکی و فیزیولوژیکی، در آزمایش فاکتوریل تحت شرایط کنترل شده گلخانه با پنج ژنوتیپ گندم (ارقام چمران، ویریناک، استار، کرخه و لاین m-83-17) و چهار دمای محیط ( بدون سرما، 3+، صفر، 3- درجه سانتی‌گراد) در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد از نظر تحمل به سرما بین ژنوتیپ‌ها اختلاف معنی‌دار وجود داشت و تفاوت ژنوتیپ‌ها و اثر سرما و برهمکنش آن‌ها بر عملکرد و اجزای عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی معنی‌دار بود. در شرایط بدون تنش و دمای صفر درجه سانتی‌گراد بالاترین عملکرد دانه به ترتیب به میزان 8/0 و 3/0 گرم در ساقه اصلی به لاین m-83-17و در دماهای 3+ و 3- درجه سانتی‌گراد به ترتیب با 4/0 و 45/0 گرم در ساقه اصلی به رقم استار تعلق داشت. کم‌ترین کاهش فلورسانس حداقل، در رقم چمران در تنش صفر درجه سانتی‌گراد و کم‌ترین افزایش فلورسانس حداکثر در رقم چمران در تنش 3- درجه سانتی‌گراد مشاهده شد. بیش‌ترین کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم ii در رقم استار مشاهده شد. بر اساس شاخص‌های ssi و sti، ارقام استار و چمران از پایداری عملکرد بیش‌تری در تنش‌های سرما برخوردار بودند. تغییرات صفات مورد بررسی در ژنوتیپ‌های مورد مطالعه نشان‌دهنده واکنش متفاوت ژنوتیپ‌ها ارزیابی می‌شود که خود ناشی از تنوع ژنتیکی این ژنوتیپ‌ها می‌باشد.in khouzestan, reduce temperature in january and februaryis a dominant climate phenomenon that causes damage to the plant and thus the yield. in this research the effect of cold tension in tillering stage on yield, yield components and some phonological and physiological traits was investigated in a factorial experiment under controlled greenhouse conditions with five wheat genotypes (cultivars chamran, virinak, star, karkheh and line m-83-17) and at four ambient temperatures (no cold, +3, 0, -3 c°) in a completely randomized design with three replications. the results showed there was a significant difference among genotypes in terms of cold tolerance and the genotypes difference and the effect of cold and their interactions on yield and yield components and some physiological traits was significant. at no tension conditions and 0 c° temperature the highest grain yield was belonged to line m-83-17 at rates 0.8 and 0.3 gram in main stem, respectively and star cultivar at +3 and -3 c° temperatures with 0.4 and 0.45 gram in main stem, respectively. the lowest fluorescence reduction was observed at least, at chamran cultivar at 0 c° tension and the lowest fluorescence increase, maximum in chamran cultivar at -3 c° tension. the maximum photochemical photosystem ii efficiency was observed in star cultivar. according to ssi and sti indices, star and chamran cultivars had more sustainability yield in cold tensions. the changes of investigated traits in the studied genotypes shows different reaction of genotypes which itself is due to genetic diversity of these genotypes.