اثر آرایش کاشت و سن نشاء بر روی برخی صفات فیزیولوژیکی و راندمان مصرف نور در ارقام بومی و پر محصول برنج خوزستان

کارایی مصرف نور از مهمترین خصوصیات اکوفیزیولوژیکی گیاهان زراعی محسوب می شود که در ارزیابی میزان نور جذب شده، تولید ماده خشک و عملکردآنها موثراست. با همین هدف،به منظور مطالعه راندمان مصرف نور در برخی ارقام برنج آزمایشی دو ساله طی سال‌‌های زراعی 1399-1398 و 1400-1399 ‏به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه پایلوت شهر قلعه تل استان خوزستان انجام شد. ارقام برنج شامل چمپا، عنبوری و دانیال بعنوان عامل اصلی، آرایش کاشت در سه سطح (15×15، 20×15، 30×15 سانتی‌متر) بعنوان عامل فرعی و سن نشاء (30، 40 و 50 روزه) بعنوان عامل فرعی فرعی بودند. نتایج نشان داد بیشترین شاخص سطح برگ (5.8) مربوط به نشاء‌های 30 روزه رقم چمپا در آرایش کاشت 15×15 سانتی‌متر بود. بیشترین سرعت رشد گیاه در نشاء 30 روزه و تیمار 15×15 سانتی‌متر در رقم دانیال (33/3 گرم در مترمربع در روز) بدست آمد. سرعت فتوسنتز خالص در نشاء 50 روزه رقم دانیال در انتهای فصل رشد به علت آرایش عمودی برگ‌ها روندی صعودی پیدا کرد. در ابتدای فصل رشد، بیشترین سرعت رشد نسبی به مقدار 0.18 گرم در مترمربع در روز در نشاء 40 روزه رقم عنبوری، در آرایش کاشت 30×15 سانتی‌متر حاصل گردید. افزایش تعداد کپه در واحد سطح درآرایش کاشت از 15×15 سانتی‌متری باعث شد تا گیاه سریعتر به حداکثر شاخص سطح برگ برسد که منجر به افزایش راندمان مصرف نور در این آرایش کاشت گردید و تغییر آرایش کاشت از 15×15 سانتی‌متر به 30×15 سانتی‌متر باعث کاهش راندمان مصرف نور از 2.16  به 1.60 گرم بر مگاژول شد. نتایج برهمکنش تیمارها نشان داد که بیشترین عملکرد شلتوک در هر سه رقم چمپا، عنبوری و دانیال در نشاء 30 روزه در آرایش کاشت 15×15 سانتی‌متری به ترتیب 6563، 6100 و 9466 کیلوگرم در هکتار بود. در مجموع نشاءهای 30 روزه ارقام برنج مورد مطالعه در آرایش کاشت 15×15 سانتی‌متر با توجه داشتن شاخص سطح برگ بالاتر، سرعت رشد محصول ببیشتر و راندمان مصرف نور جهت بهبود عملکرد برنج در منطقه محل اجرای آزمایش مناسب‌تر هستند و رقم دانیال با توجه با توجه به تفاوت عملکرد شلتوک نسبت به دیگر ارقام (%30) و تراکم پذیری بیشتر  جهت نیل به پایداری عملکرد به عنوان راهکاری در شرایط خوزستان است.

effect of planting pattern and seedling age on some physiological traits and radiation use efficiency in local and high-yielding rice (oryza sativa l.) cultivars in khouzestan province

radiation use efficiency is important ecophysiological characteristics for realization of crops growth, development and radiation absorption. with the same aim, in order to study in order to study of radiation use efficiency in rice cultivars, this two-years experiment was conducted in a split-split-plot arrangement based on randomized complete block design with three replications during 2019-2020 and 2020-2021growing seasons. the main plot was cultivar at three levels included champa, anbouri and danial, the sub plot was planting arrangement at three levels included 15 cm× 15 cm, 15 cm× 20 cm and 15 cm× 30 cm and the sub sub plot was seedling age at three levels included 30, 40 and 50-day old seedlings. results showed that the highest lai (5.8) was related to the 30-days seedlings of champa variety in the planting arrangement of 15x15 cm. the highest cgr plant was obtained in the 15x15 cm treatment in the daniel cultivar (33.3 g/m2 day). the rate of net photosynthesis in 50-day seedlings of daniel variety at the end of the growing season found an upward trend due to the vertical arrangement of the leaves. at the beginning of the growing season, the 40-day transplant of anbouri cultivar, in the planting arrangement of 15 x 30 cm showed the highest relative growth rate 0.18 g.m2.d. increasing the number of hills per unit area in the planting arrangement of 15x15 cm caused the faster maximum lai, which led to an increase in the radiation use efficiency in this planting arrangement and changing the planting arrangement from 15x15 cm to 30x15 cm. reduced the radiation use efficiency from 2.16 to 1.60 g.mj-1. the results results of showed that the highest yield of rice in all three cultivars of champa, anbori and daniyal in 30 days of transplanting in 15 x 15 cm planting arrangement was 6563, 6100 and 9466 kg/ha, respectively. generalll, the 30-day seedlings of the studied rice cultivars in the planting arrangement of 15x15 cm were more suitable for improving the yield of rice in the area where the experiment was done due to having a higher lai, higher cgr and radiation use efficiency, and daniyal cultivar according to the due to the difference in the performance of paddy compared to other varieties (30%) and more compressibility, it is a solution to achieve the stability of the performance in the conditions of khuzestan.