بررسی رشد و عملکرد ارقام سیب زمینی solanum tuberosum l. در اثر کاربرد باکتری های تسریع‌کننده رشد وکود شیمیایی در شرایط هواکشت و مزرعه با استفاده از تجزیه عاملی اکتشافی

جهت بررسی موثرترین تغییرات صفات براثر تیمارها در بین ارقام سیب‌زمینی، دو آزمایش جداگانه طی دو سال زراعی 98- 1397 و 99 -1398 در گلخانه و مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل انجام شد. آزمایش اول برای بررسی کاربرد و عدم کاربرد کود شیمیایی و ترکیب سه نوع باکتری (ازوسپررلیوم لیپوفرم، سودموناس پوتیدا، ازتوباکتر کروکوکوم) روی گیاهچه های سه رقم سیب‌زمینی (آگریا، کایزر و بانبا) به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در سیستم هوا کشت به اجرا درآمد .در سال دوم در مزرعه برای سنجش اثر مصرف و عدم مصرف باکتری‌های ازوسپررلیوم، سودموناس، ازتوباکتر در چهار سطح روی مینی تیوبرهای تولیدشده در سیستم هواکشت از سه رقم آگریا، کایزر، بانبا به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار عملیاتی شد. نتایج تجزیه عاملی براساس صفات موردمطالعه در آزمایش هواکشت نشان داد. صفات وزن، تعداد مینی تیوبر، تعداد ساقه، تعداد استولون با کاربرد کود شیمیایی و صفات ارتفاع بوته و طول استولون در اثر مصرف کود بیولوژیکی افزایش یافته‌اند. در بین ارقام؛ رقم بانبا بیش ترین عملکرد (تعداد و وزن مینی تیوبر 162 ،1135 گرم) را با کاربرد کود شیمیایی نشان داده است. با توجه به نتایج تجزیه عاملی آزمایش مزرعه‌ای، مصرف باکتری ازوسپررلیوم باعث افزایش معنی‌داری در صفات تعداد و وزن غده، تعداد ساقه و شاخص‌های رشد وزن خشک کل، وزن خشک غده، سرعت رشد محصول، سرعت رشد غده و سطح برگ شده و مصرف باکتری ازتوباکتر اثر افزایشی روی صفات ارتفاع بوته و تعداد استولون داشته است. در آزمایش مزرعه‌ای بیش ترین عملکرد ( تعداد و وزن غده 24 ،800 گرم) با توجه به صفات و شاخص‌های رشد در رقم اگریا با کاربرد باکتری آزوسپرلیوم به دست آمد. با توجه به نتایج این پژوهش، تغذیه با کود شیمیایی در سیستم هوا کشت و استفاده از باکتری ازوسپررلیوم لیپوفرم در مزرعه می‌تواند سبب افزایش عملکرد سیب‌زمینی شود.

evaluation of growth and yield of solanum tuberosum l. cultivars due to application of plant growth promoting rhizobacteria (pgprs) and chemical fertilizer in aeroponic culture system and field conditions: using exploratory factor analysis

the present study was conducted at the research farm and greenhouse of agricultural and natural resources center of ardabil during two successive years (2018 2019). for the aeroponic system an experiment was set up as factorial based on completely randomized design with three replicates. there were three experimental treatments viz: seedlings of three potato cultivars (agria, caeser, and banba), chemical fertilizer (fertilizer application and no fertilizer application), and three bacterial combined inoculants (without inoculation as control, pseudomonas putida, azospirillum lipoferum, and azetobacter chroococcum). in the second year, a trial was set up under field conditions as factorial based on rcbd (completely randomized block design) using two factors in three replications. these factors included mini tubers of potato cultivars (agria, caeser and banba) produced in aeroponic culture and pgprs (without pgprs and pgprs inoculation including pseudomonas, azospirillum, and azetobacter). the results of factor analysis based on studied traits in in the aeroponic culture experiment showed that in weight and number of mini tubers, number of stems, number of stolon increased by application of chemical fertilizer and plant height and stolon length due to biological fertilizer application. among cultivars, cv. banba showed the highest yield (number and weight of minitubers 162,1135 g,)  with chemical fertilizer application. according to the results of factor analysis of field experiment, the use of a. lipoferum significantly increased the number of tuber, tuber weight, number of stems and growth indices of total dry weight, tuber dry weight, crop growth rate, tuber growth rate and leaf area, and a. chroococcum had an increasing effect on plant height and number of stolon.in field experiment, the highest yield (number and weight of tuber were 24,800 g,) according to traits and growth indices in agria cultivar with application of a. lipoferum bacteria. based on the current research findings, chemical fertilizers application in aeroponic cultivation and treating with a. lipoferum in field improve potato yield.