بررسی اثرات تاریخ کاشت و رقم بر صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه گندم آبی (.triticum aestivum l) در شرایط آب و هوایی خرم‌آباد

به‌رغم پیشرفت‌های ژنتیکی، بروز عوامل محدودکننده‌ای همچون اقلیم، خاک و مدیریت زراعی باعث گردیده است در بسیاری از مناطق، فاصله قابل‌توجه بین عملکرد برداشتی زارعین و پتانسیل عملکرد ژنتیکی ایجاد گردد. شناخت عوامل محدودکننده و برنامه‌ریزی مناسب و تعیین راهکارهای افزایش سازگاری گیاهان زراعی به این تغییرات احتمالی، سبب پاسخ مناسب گیاهان زراعی به این تغییرات می‌شود. بدین منظور، مطالعه حاضر باهدف بررسی اثر تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد و صفات فیزیولوژیک آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1400-1399 در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان اجرا گردید. عامل اصلی شامل چهار تاریخ کشت 15 مهر، 30 مهر، 15 آبان، 30 آبان و عامل فرعی رقم که این ارقام شامل چمران 2، سیروان و میهن بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده تاریخ کاشت بر کلیه‌ی صفات موردبررسی در سطح احتمال یک درصد و اثرات ساده رقم بر صفات سرعت فتوسنتز، عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد و هدایت مزوفیلی، هدایت روزنه‌ای در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار شد. تاریخ کاشت 15 مهرماه به دلیل کشت زودهنگام و حادث شدن مراحل رشدی با دماهای پایین‌تر از تحمل گیاه و تاریخ کاشت 30 آبان به دلیل تاخیر در زمان کاشت سبب کاهش عملکرد دانه گردید. به‌طورکلی تاریخ کشت مناسب ضمن افزایش شرایط بهینه برای ارقام گندم ویژگی‌های رشدی و فیزیولوژیک گیاه ازجمله مولفه‌های فتوسنتزی، شرایط مساعدی را برای رشد مطلوب‌تر گیاه فراهم نموده و نهایتاً عملکرد دانه را افزایش می‌دهد. در این مطالعه این تاریخ کاشت 15 آبان و رقم میهن به ترتیب به‌عنوان بهترین تاریخ کاشت و رقم برای منطقه خرم‌آباد و مناطق آب‌و‌هوایی مشابه آن توصیه می‌گردد.

investigation of the effects of planting date and cultivar on physiological traits and grain yield of irrigated wheat (triticum aestivum l.) in khorramabad climate

despite genetic advances, the emergence of limiting factors such as climate, soil and crop management has led to a significant gap in many areas between farmers harvest performance and genetic yield potential. knowing the limiting factors and proper planning and determining strategies to increase the adaptation of crops to these possible changes, causes the appropriate response of crops to these changes. for this purpose, the present study was conducted to investigate the effect of planting date and cultivar on yield and experimental physiological traits as a split plot in the form of a randomized complete block design with three replications in the crop year 2020-2021 in the faculty of agriculture, lorestan university. the main factor included the four planting dates of 6 october, 21 october, 5 november, 20 november and the secondary factor of the cultivar, which included chamran 2, sirvan and mihan. the results of analysis of variance showed that the simple effect of planting date on all studied traits was significant at one percent probability level and the simple effects of cultivar on photosynthesis rate, grain yield at one percent probability level and mesophilic conductance, stomatal conductance at five percent probability level were significant. planting date was 6 october due to early sowing and occurrence of growth stages with temperatures lower than plant tolerance and planting date was 20 november due to delay in sowing time reduced seed yield. in general, the appropriate planting date, while increasing the optimal conditions for wheat cultivars, the growth and physiological characteristics of the plant, including photosynthetic components, provide favorable conditions for better plant growth and ultimately increase grain yield. in this study, this planting date of 5 november and mihan cultivar is recommended as the best planting date and cultivar for khorramabad region and similar climatic regions, respectively.