واکنش نخود (cicer arietinum) دیم تحت اثر تلقیح با قارچ میکوریزا، ترکیبات ضدتعرق و تنظیم کننده رشد در شرایط آب و هوایی کامیاران

کمبود آب مهمترین عامل کاهش عملکرد نخود دیم به شمار می‌رود. بنابراین افزایش دسترسی به منابع آب موجود و افزایش بهره‌وری مصرف آب از طریق به کارگیری میکروارگانیسم‌های بهبوددهنده افزایش جذب آب مانند میکوریزا و ترکیبات کاهش دهنده تعرق مانند کیتوزان و همچنین تنظیم‌کننده رشد سایکوسل بسیار حائز اهمیت است. این آزمایش در مجاورت سایت هواشناسی ورمهنگ کامیاران واقع در شمال غرب ایران طی دو سال زراعی 96-1394 صورت گرفت. آزمایش به صورت اسپلیت پلات-فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این مطالعه فاکتور اصلی شامل تلقیح میکوریزا (عدم تلقیح: کنترل و تلقیح با استفاده از قارچglomus intraradices ) و فاکتور فرعی شامل کاربرد کیتوزان (صفر، 0.5 و یک گرم در لیتر) و کاربرد سایکوسل (صفر، 0.5 و یک گرم در لیتر) بودند. 10 روز پس از محلول پاشی سایکوسل و کیتوزان (60 روز پس از کاشت)، صفات فیزیولوژیکی از قبیل: رنگیزه‌های فتوسنتزی شامل کلروفیل a،  bو کاروتنوئید، محتوای نسبی آب برگ، دمای کانوپی، پرولین برگ، آنزیم پراکسیداز و همچنین در مرحله رسیدگی کامل، عملکرد دانه اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که صفات محتوی نسبی رطوبت برگ، کلروفیل a، b، پرولین، پراکسیداز و عملکرد دانه تحت اثر برخی از تیمارهای آزمایشی و برهمکنش آنها اختلاف معنی‌داری در سطح پنج و یک درصد نشان دادند. به طوری که کلروفیل a در سال اول و کلروفیل b در سال دوم تحت اثر برهمکنش میکوریزا × کیتوزان × سایکوسل افزایش معنی‌داری نشان دادند. محتوی نسبی آب تحت اثر سایکوسل در سال اول و تحت اثر تلقیح با میکوریزا در سال دوم افزایش معنی‌داری یافت. تلقیح با میکوریزا در سال دوم ضمن کاهش دمای کانوپی، میزان پرولین را بهمیزان 21.07 درصد افزایش داد. محلو‌ل‌پاشی با سایکوسل نیز میزان پراکسیداز را در سال دوم به میزان 13.43 درصد کاهش داد ولی تحت اثر برهمکنش میکوریزا × کیتوسان × سال میزان پراکسیداز در طی هر دو سال زراعی افزایش حاصل نمود. در نهایت در سال اول عملکرد دانه تحت اثر برهمکنش تلقیح میکوریزا × سایکوسل (یک گرم در لیتر) در مقایسه با شاهد 24.05 درصد افزایش یافت. بر اساس نتایج این آزمایش کاربرد قارچ میکوریزای گلوموس اینترارادیسس قبل از کاشت و محلو‌ل‌پاشی سایکوسل به میزان یک گرم در لیتر در مرحله قبل از گلدهی نخود دیم در منطقه کامیاران توصیه می‌گردد.

rainfed chickpea (cicer arietinum) response as affected by mycorrhiza fungi inoculation, anti-transpiration and growth regulator compounds in kamyaran climate

water shortage is the most important factor in reducing the yield of dryland chickpeas. therefore, increasing access to available water resources and increasing water use efficiency through the use of microorganisms that improve water absorption, such as mycorrhiza and transpiration-reducing compounds such as chitosan, as well as regulating the growth of cycocell is very important. this experiment carried out next to kamyaran-synoptic meteorological site of varmahang in northwest of iran during two consecutive years (2016-2018). the experiment was conducted as split plot- factorial in a randomized complete block design at three replications .in this study the main plot consisted of mycorrhiza inoculation )un-inoculation: control and inoculation by glomus intraradices and sub plot involved chitosan application (0, 0.5 and 1gr/lit) and sub-subplots were foliar application of cycocel (0, 0.5 and 1gr/lit). 10 days after foliar application of cycocel and chitosan (60 days after sowing), physiological traits such as: photosynthetic pigments including chlorophyll a, b and carotenoids, relative leaf water content, canopy temperature, leaf proline, peroxidase enzyme and also grain yield in stage of full maturity, was measured.  the results showed that traits such as, leaf relative water content, chlorophyll a, b, carotenoid, proline, peroxidase and grain yield showed significant differences at 5 and 1% level by experimental treatments and their interactions. so that chlorophyll a in the first year and chlorophyll b in second year showed a significant increase under the influence of mycorrhiza × chitosan × cycocel interaction. the relative water content increased significantly under the influence of cycocel and the interaction of chitosan × cycocel in the first year and under the influence of inoculation with mycorrhiza in the second year. mycorrhiza inoculation in the second year increased proline levels as 21.07%, while lowering the canopy temperature. cycocel spraying also increased the peroxidase level by 13.43% in the second year and under the influence of mycorrhiza × chitosan × year interaction, the peroxidase level increased during both cropping years. finally, in the first year, grain yield increased by 24.05% compared to the control under the interaction influence of mycorrhiza inoculation × cycocel at 1 g / l concentration. based on the results of this experiment, the use of mycorrhizal fungus glomus intraradices before planting and spraying cycocel at a rate of 1 g/l in the pre-flowering stage of dryland chickpeas in kamyaran region is recommended.